PARK VE BAHÇELERDE PEYZAJ YÖNÜYLE BUDAMA VE BUDAMA TEKNİKLERİ

Ağaç gövdeleri üzerindeki kuru dalların ve ya sınırlı kalmak kaydıyla yeşil dalların, belirli esaslara uyularak kesilip uzaklaştırılmasına budama denir. Peyzaj alanlarında kullanılan ağaç ve ağaççıklarda yapılan budama bitkinin kalitesini, büyüme hızını, ömrünü, estetiğini ve hastalıklara karşı direncini olumlu yönde etkiler.

Bitkinin yaşamsal faaliyetlerini olumsuz yönde etkileyen dallar şunlardır: Dip sürgünleri-Obur dallar, Kırık ve mekanik etkilerle zedelenmiş dallar, Yere değen dallar, Diğer dallara temas eden dallar, İç kısımda kalan gölgelenen dallar, Lidere rakip dallar, Dik gelişen dallar.

 

Şekil 1: Bitkinin morfolojik yapısı

Budamalar gövde kalitesini artırmak amaçlı, güvenlik,sağlık ve estetik amaçlı yapılmaktadır.

 Gövde kalitesini arttırmak amacıyla yapılan budama:

Odun hammaddesi üretimi amacıyla kurulmuş ağaçlandırmalarda ve doğal ormanlarda birim alandan en fazla budaksız ve düzgün gövdeli ürün elde etmek amacıyla yapılır. 

 Bitkinin kendisine sağlanan alandan daha fazla alanda gelişmesi durumunda, ağaçtan herhangi bir dal parçasının düşüp yaralamaya ve maddi zarara yol açabilecek olan dallar ile yollarda yayaların ve kara araçlarının görüş alanını engelleyen dalların ağaçtan uzaklaştırılmasını içerir. 

 Bitki sağlığını amaçlayan budama: 

Bitkide kırık veya zarar görmüş dalların uzaklaştırılması amacıyla yapılan budamadır. 

 Estetiği içeren budama:

Bitkilerin doğal özelliklerini ve güzelliklerini geliştirmeyi veya çiçeklenmeyi teşvik etmeyi içerir. Serbest büyüyen bitkiler doğal dal budamasını yapamadıkları için yapay dal budamasının yapılması gerekir. 

1.  Budama açık ve durgun bir havada, yağmursuz,don olmayan bir günde yapılmalıdır.

2. Budamalar tedrici olarak, mümkünse iki aşamada yapılmalıdır.  l. Aşamada obur dallar, kırık ve zedelenmiş dallar, yere değen dallar, iç kısımlarda kalan dallar, lidere rakip dallar, dik gelişen dallar alınır. Kısaca sağlık budaması yapılır. ll. Aşamada budama yeterli görülmez ise yeşil dal budaması yapılmalıdır.

3. Budama kesit yüzeyleri mantar enfeksiyonu ve böcek zararlarına karşı aşı macunu ile kapatılmalıdır. 

4. Gövdede Gereksiz yaralanmalara ve kabuk yırtılmalarına neden olunmamalı, budama sadece dal dokusunu uzaklaştıracak şekilde yapılmalıdır. Budamada yapılan yanlış bir müdahale bitkinin gereksiz yere strese girmesine neden olabilir.

5. Budamada kullanılacak el alet ve makinaları amacına uygun bir şekilde temiz, bakımlı ve kesiciliğinin iyi olması gerekir.

 

Şekil 2: Budamada kullanılan araç ve gereçler

6. Dalların ana gövdeye birleşmeleri U veya V şeklinde olmaktadır ; U şeklinde birleşme gösteren dalların bağlantıları kuvvetli, V şeklinde birleşme gösteren dalların bağlantıları ise zayıftır. V şeklindeki dalların bağlantı yerleri, bağlantıyı zayıflatan kabuk içerdiğinden zayıf bağlantı gösterirler. Budamalarda dikkate alınması gerekir. 

 

Şekil 3: Kuvvetli ve zayıf bağlantılı dallar

7. Bitkilerde yan dalların ana gövdeye birleştiği kısımda iki bölge vardır. 

1- Dal yakası, 

2- Dal kabuk sırtı. 

1- Dal yakası: Dalın gövdeye birleştiği kısmın alt tarafında, gövde dokusunda gelişen bölgedir. 

2- Dal kabuk sırtı: Dalın gövdeye birleştiği kısmın üst tarafında, ağacın gövdesi boyunca ve dal açısına paralel uzanan bölgedir. 

Uygun bir budama kesimi, dal kabuk sırtı ve dal yakasına zarar vermeden yapılan kesimdir. 

 

Şekil 4: Yan dalların ana gövdeye birleştiği kısımlar

8. Kesim gövdeye yakın yapılmalı ve düz bir satıh bırakılmalıdır. Testereyle yapılan budamalardan sonra mutlak keskin bir aletle satıh düzeltilmelidir. 

9. Küçük ve ince dallar el makası ile, büyük ve kalın dallar el veya motorlu testereyle alınır.Testereyle yapılan kesimlerde kabuk yırtılmalarını önlemek için üç aşamada kesim yapılmalıdır. 

 

Şekil 5: Doğru dal budama şekilleri

10. Kesit yüzeyi temiz ve düz olmalıdır. Yapılan budama kesiminin kalitesi, bir vejetasyon döneminden sonra yara yüzeylerinin incelenmesi ile görülebilir. 

11. Tepe alçaltma budamalarında; dal ve gövdenin birleştiği noktada gövdenin kesilmesi ayrı bir teknik gerektirir. Uygun bir kesim, dal kabuk sırtının üzerinden başlar, gövde boyundan dal kabuk sırtına paralel ilerler. Bu tür kesimde yan dal kalınlığı, gövde kalınlığının en az 1/3 kalınlıkta olduğu bir noktadan yapılmalıdır. 

 

Şekil 6: Tepe alçatma budamaları

 12. Bitkiler, vejetasyon dönemi dışında budanmalıdır. Bu kışın yaprağını döken geniş yapraklı türlerde hem bitkinin iskeletinin görülebilmesi için önemli hem de Vejetasyon dönemi dışında yapılan budamalarda, budamadan sonra yaranın kapanması için önemlidir. Çünkü yara yüzeylerinde oluşan özsu çıkışı azaltılmış ve yüzeylerin enfeksiyon riski düşürülmüş olur.

13. Yaşlı ağaçlarda da budama zorunluluğu vardır, ancak bu işlem kontrollü yapılmalıdır. Kuvvetli budama gövdede su sürgünleri oluşturur. Bunlar, ağaçların görünüşlerini bozar, sağlığını etkiler ve dolayısıyla tepe kurumaları ve tepe çökmelerine sebep olur. 

 

Şekil 8: Yaşlı ağaçlarda budama zorunluluğu vardır

14. Budamalarda bitkilerin yapraklanma ve çiçeklenme zamanlarının da göz ardı edilmemesi gerekir.

 Yapraklanmadan önce çiçek açan türlerde budama, çiçeklenme bittikten sonra yazın yapılmalıdır.

Bu esnada kuru dallar alınır, kalın ve yeşil dallara ışık verilir. Çiçeklerini döken sürgünler 1/3 oranında kısaltılır. Amygdalus (Badem), Daphne (Defne), Cornus (Kızılcık), Forsithia ( Altın çanağı), prunus (Karayemiş), ribes (Frenk üzümü), spirea (İspirya).

  

Şekil 9: Yapraklanmadan önce çiçek açan türler süs elması ve altın çanağıı

 Çiçekleri yıllık genç sürgünler üzerinde teşekkül eden türlerde budama sonbahar ve kışın yapılır. Dallardaki budama ½ den fazla olur. Hydrangea (Ortanca), spiraea (İspirya), amorpha (Civit), colutea (Sinameke), cytisus (Laden), rosa (Gül). 

       

Şekil 10: Çiçekleri yıllık genç sürgünler üzerinde teşekkül eden türler

 Çiçekleri önceki yıllara ait sürgünler üzerinde bulunan türlerde budama birkaç yılda bir kuvvetlice yapılır. Dallar kısaltılır ve kışın ince sürgünler serbest hale getirilir. Cercis (Erguvan), berberis (Hanım tuzluğu), crataegus (Alıç), cotoneaster ( Dağmuşmulası ), molus (Elma), laburnum (Sarısalkım), Cydonia (Japon ayvası)

                 

Şekil 11: Çiçekleri önceki yıllara ait sürgünler üzerinde bulunan türlerden Japon ayvası ve Hanım tuzluğu

 Çiçekleri Yaşlı dalların ucunda açan türlerde, Budama ile sürgünlerde kısaltmalar yapılmaz. Bu türlerin dallarında, hafif bir gevşetme yapılır. 

   

Şekil 12: Çiçekleri Yaşlı dalların ucunda açan türler leylak ve kar topu

 Dalları odunlaşmayan ve sürgünleri kışın kuruyan türlerde budama toprak seviyesinde yapılır. ( Desmodium Spp.)

  

Şekil 13: Dalları odunlaşmayan ve sürgünleri kışın kuruyan türler

15. Doğru budama kısmen bilim, kısmen de sanattır. Bitkilerin nasıl büyüdüğü ve farklı budama kesimlerine nasıl yanıt verdiği; konunun bilimsel yanını, bitkilerin şekillendirilmesi de konunun sanatsal yanını devreye sokar. 

 

Şekil 14: Doğru budama tekniği

Budamalar yapılış şekillerine göre üç gurupta toplanmaktadır.

Bunlar;

 1-Tepe seyreltme budaması,

 2-Tepe alçaltma budaması,

 3-Tepe yükseltme budaması.

 Bu guruptaki budama şekilleri peyzaj planlamada kullanılan genellikle, yetişkin ağaç gurubu bitkilerde uygulanan budama şekilleridir.

 1-Tepe seyreltme budaması: 

        Ağaçların tepe tacı içine daha fazla ışık ve hava hareketi sağlamak amacıyla bazı dalların seçilerek uzaklaştırılmasıdır. Tepe tacında yeterli ışık alamayan dallardaki yapraklar, ışık alan dallara göre daha soluk renkli, zayıf, narin ve incedir. Onun için ağaçların tepe tacının içine kadar ışık girmesi ve hava akımını sağlayacak şekilde budamaların yapılması gerekir.

Şöyle ki; Ana gövdede yapılacak budamada öncelikle aynı dal halkasında bulunan, diğer dallara göre daha ince ve daha cılız olan yan dallar alınır Burada yan dalların gövdeye birleştikleri noktadaki çapları, gövde çapının ½ - ¾ ‘ünden daha kalın olmamalıdır. 

Ağacın gereksiz streslere(Bitkilerin büyüme, gelişim ve verimliliklerini olumsuz yönde etkileyen çevre faktörlerine stres denir.)maruz kalmaması ve aşırı su sürgünü oluşumunu önlemek için canlı tepe tacının ¼ ‘ünden fazlası da kaldırılmamalıdır.

Budama sadece ana gövdeden çıkan dalların alınması şeklinde olabileceği gibi yan dallar üzerinde de olabilir. Bu durumda ağaç gövdesinde bulunan dallardan en alttakinden başlamak üzere yan dallara bağlı ince dalların gövdeden itibaren ilk dal halkasında bulunanlarında üç boğumdaki dallar, ikinci sıradaki dal halkasında bulunan iki boğumdaki dallar, üçüncü sıradaki dal halkasından çıkan dallarda ise sadece bir boğumdaki dallar alınarak işlem tamamlanır. Yani yan dal budaması sadece alttan itibaren azami üç boğumdaki dallarda yapılır, daha sonrakilerin ise sadece tacın içinde kalan yani gövdeye bakan ince dallar kesilir. 

     

Şekil 15: Bitkide yan dalların budanması

2-Tepe alçaltma budaması: Bir bitkinin kendisine sağlanan yükseklikten daha fazla boylanması durumunda uygulanır. Mecbur kalınmadıkça uygulanmamalıdır. Piramidal tepe oluşturan ağaçlarda kesinlikle tercih edilmemelidir. Bunun için bitkiler mevcut yetişme ortamına ve kendisine sağlanan alan boyutlarına uyum gösterip göstermeyeceğine dikkat edilerek peyzaj uygulamaları yapılmalıdır. Tepe budaması yapılacak dallar eğimli kesilmeli ve tepe tacı ağacın form ve normuna uygun olacak bir görünüm vermelidir. Budama el makasıyla yapılmalıdır. 

       

Şekil 16: Tepe alçaltma budaması

    3-Tepe yükseltme budaması: Tepenin alt kısmındaki dalların uzaklaştırılması demektir. Yayalara ve araçlara görüş alanı sağlamak için yapılır. Budamadan sonra canlı tepe tacı uzunluğunun ağaç boyuna oranı en az 2/3 olmalıdır.

           

Şekil 17: Tepe yükseltme budaması

Farklı budama kesimleri farklı gelişme modelleri oluşturur. Bunlar

 Aralama kesimi,

 Uç kesimi,

 Kırpma kesimi ‘ dır. 

Bu budama şekilleri’de ağaç ve çalı gurubu bitkilerde uygulandığı gibi,  çoğunlukta çalı gurubu bitkilerde uygulanan bir budama şeklidir.

Ağaçlarda ana dal üzerindeki yan dalların orijin noktasından kesilmesidir. Çoğu çalı ve ağaçlar için en iyi budama yöntemini oluşturur. Bitkinin boyutunu kontrol altında tutar ve bitkiyi daha dinç, daha sağlıklı ve daha kuvvetli yapar. Daha gevşek bir form oluşumuna neden olur. iç dalların ışık alıp gelişmesine imkan verir. Bitkiyi rüzgar zararlarına karşı dirençli tutar. 

 

Şekil 18: Aralama kesim yapılan bitkiler

Bitkinin dal uçlarının kesilmesidir. Bu kesimle dal uçlarındaki tomurcuklar yok olduğundan apikal üstünlük kaybolur, dolayısıyla kesim yerinin altındaki tomurcuklardan birçok yeni sürgünler oluşur. Oluşacak yeni sürgünün içe doğru değil dışa doğru oluşması için kesim, dışa bakan tomurcuk üzerinden olmalıdır. Uç kesim budama makasıyla yapılır. 

Uç kesimine benzer. Bir tomurcuğun üstünden veya altından uç sürgünlerinin budanması suretiyle yapılır. Bitkisel çitler yada dekoratif budamalar için en uygun kesim tekniğidir. Kesimin ardından gelişen bol yeni sürgünlerle bitkinin dış yüzü yoğun bir şekilde kapanır. Budama kırpma makasıyla yapılır. 

  

Şekil 19: Dekoratif budamalar

Bu genel bilgilerden sonra bitkileri özelliklerine göre yani kışın yaprağını döken ve her dem yeşil bitkiler olarak budama işleminin yapılması.

 Kışın yaprağını döken Ağaçların budanması:

Bütün bitkilerde ilk budama dikim sırasında başlar (kök budaması dahil). Dikimi izleyen birkaç yılda sadece istenmeyen ve kurumuş olan dallar budanır. Budamada esas olan bitkinin form ve normunun dikkate alınmasıdır. Bir gölge ağacı çapça ve boyca geliştikçe boyutunun kontrol altına alınması gerekebilir. Bu durumda uygun budama yöntemi aralamadır. Bir ağacın doğal dallanma modelini değiştirmeksizin sıkışık, birbirine sürten ve yanlış yönlenen dallar aralama tekniği ile kesilir. Kışın yaprağını döken ağaçların en uygun budama zamanı kış sonu ile ilkbahar mevsimidir. İlkbahardan yaz ortasına kadar budama bölgesindeki doku, yaraları ve kesim yüzeylerini çok hızlı bir şekilde onarmak suretiyle, yaraların kapanmasını kolaylaştırır.

 
Budamada en önemli konu dal yakası ve dal kabuk sırtının belirlenmesidir. Kışın yaprağın döken türlerde dal yakası ve dal kabuk sırtının belirlenmesi daha kolaydır.

 

Şekil 20: İlkbahardan yaz ortasına kadar budama bölgesindeki doku, yaraları ve kesim yüzeylerini çok hızlı bir şekilde onarmak suretiyle, yaraların kapanmasını kolaylaştırır.

 Kışın yaprağını döken çalıların budanması:

Kışın yaprağını döken çoğu çiçekli çalılar çok gövdeli olup, köklerinden yeni sürgün verme özelliğine sahiptir. Bu sürgünler daha sonra olgun dallara dönüşerek, çiçeklenmek için hazır hale gelirler. Bazıları yaşlandıkça koyulaşan ve kahverengileşen gri, yeşil, kırmızı, yada sarı renkli sürgünlere sahip olurlar. En yaşlı ve en koyu renkli gövdeler aralama suretiyle budandığında, aynı kökten gösterişli ve yeni sürgünler elde edilir. Kızılcık (Cornus alba) da olduğu gibi. 

  

Şekil 21: Yaprağını döken kızılcık

 Kışın yaprağını döken çit bitkilerinin budanması: 

Çit bitkileri tesis şekilleri itibariyle formel veya informel olarak adlandırılırlar. Çoğu canlı çitler formeldir, düzenli makaslanmaları gerekir.

     Kışın yaprağını döken bitkilerden oluşan formel bir çitin tesisine; 1+0 veya 2+0 yaşlı çalı gurubu bitkilerin bir sıra düzeni içinde, yani sistematik bir şekilde 30-60 cm. aralıklar ile dikilmesiyle başlanır.

Dikilen fidanların aynı boy ve aynı formda olmasına dikkat edilir. Dikimden sonra en alt boy esas alınarak üst makaslama yapılır. Kurtbağrı (Ligustrum spp),Kadın tuzluğu( berberis spp) ile formel bir çit elde edilebilir. Bir formel çit formuna üçüncü yılda ulaşılabilir. Çit arzulanan yüksekliğe ulaşınca o yılın sürgün başlangıcının hemen üstünden makaslanmalıdır. Formel bir çit de hem üst budama hem de yan budama yapılır. Görünüm kesiti, dikdörtgen, kare veya piramit şeklinde olması gerekir. Çünkü çitin alt kısmının ışık alarak sık dokulu bir yaprak oluşumunun sağlanması gerekir. Budama çit makasıyla kırpma usulüyle yapılır. Çitte zamanla boylanma olur da, gençleştirilmek istenirse bitki toprak seviyesinden kesilir.

       Çit tesislerinde istenilen estetikliğin sağlanması için, topraktaki besin maddelerinin de tam olması gerekir. Sulama transprasyona bağlı olarak yeteri kadar yapılmalıdır.

  

Şekil 22: Kışın yaprağını döken çit bitkileri

İnformal canlı çitler dağınık ve daha doğal bir yapıya sahiptir. Bitkilerin normal büyümelerine izin verilir. İnformal çitler hem ağaç hem de çalı gurubuyla tesis edilebilir. Alan belirlemeleri için, arazinin toza ve rüzgara karşı korunması amacıyla yapılan tesiste ağaç gurubu bitkiler kullanılır. Sadece alan belirlemeleri için ise çalı gurubu bitki kullanılır. Çitin tesisine; çalılar 90cm.-180cm., Ağaç gurubu bitkiler ise bitki türüne göre 2-3 mt. aralıklarla 1+0 veya 2+0 yaşlı veya 1+2 yaşlı fidanların dikimiyle başlanır. Budama çit makasıyla değil budama makasıyla yapılır.

  

Şekil 25: İnformal çitlerin budanması

 Her dem yeşil ağaç ve çalıların budanması 

Her dem yeşil ağaç ve çalılar yuvarlak, oval, pramidal, yatık, sütun, sarkık yada dağınık şekilde olabilir. Bitkinin doğal dallanma modeli onun formunu dikte eder. Her dem yeşil bitkiler iğne yapraklı ve geniş yapraklı olmak üzere iki guruba ayrılır. İğne yapraklı her dem yeşil bitkilerin büyük çoğunluğu çiçeksizdir. Çam (Pinus spp), Ladin (Picea spp), Göknar (Abies spp), Ardıç (Juniperus spp). İğne yapraklı her dem yeşil bitkiler budansa bile yaşlı gövde ve dallarından sürgün vermezler. Geniş yapraklı her dem yeşil bitkilerin budanmaları; kışın yaprağını döken ağaç ve çalıların budanmaları gibi yapılır. 

  

Şekil 26: Herdem yeşil ağaç ve çalılar

Çam (Pinus spp), Sedir (Cedrus spp), Ladin (Picea spp), Göknar (Abies spp), ve manolya ( Magnolia grandiflora ) gibi her dem yeşil ağaçlar doğal ortamda büyük boyutlara ulaşırlar.

   

Şekil 27: Herdem yeşil ağaçlar

Bu bitkiler binalara ya da diğer bitkilere yakın bir konumda dikilirse boyutlarının kontrol altında tutulması gerekir. Çam türlerinde yıllık sürgünlerini yarı yerinden kesmekle yıllık büyümeye sınır getirilebilir. Çam türleri budamaya dayanıklıdırlar, yeni sürgünler tam uzunluğunun 1/3 -2/3 arasında iken ortasından kesildiğinde kesim yerinin altından yeni tomurcuklar oluşur.

 Yeni sürgünün tepesinin alınması, ağacın her kesilen sürgün ucunda demet halinde terminal ve lateral tomurcukların gelişmesini kuvvetlendirir. Bu tomurcuklar gelecek yılın sürgünlerini verir. Çamlarda terminal sürgünler kesildiğinde, sürgün eksenine eğik ve sürgün ekseniyle 45 derecelik açı yapmalıdır. Bir çam türü peyzaj içinde istenmeyen bir boya ulaştığında ana dal kesilmelidir. Bu suretle yan dalların büyümesine izin verilmiş olur.

    

Ş
Şekil 28: Boyut kontrolü ve daha kuvvetli boyut kontrolü

Her dem yeşil bitkilerden Göknar’lar da budama minimum seviyede tutulmalıdır. Göknarlar; Dumana ve hava kirliliğine karşı hassas olup kent peyzajına uygun bir tür değildir. Sürgünler sertleştikten sonra yaz sonundan ilkbahara kadar budama yapılabilir. 

Sedir’lerin de (cedrus spp) budama ile küçük tutulması, her yıl sürgünlerinin sürekli olarak kesilmesi ile mümkün olur. Budama çit makası ile değil budama makasıyla olması gerekir. Yaz budaması kesinlikle yapılmaması gerekir, yaz ortasında yapılan budamadan sonra oluşacak sürgüler sonbahara kadar odunlaşmayacağından kışın kururlar.

 

 Her dem yeşil geniş yapraklı çalıların budanması: 

Peyzaj uygulamalarında çok  kullanılır.  Bu tür bitkilerin yazın çiçekleri kışında meyveleri dikkat çekicidir. Budanmaları budama makası ile aralama veya uç kesimi şeklinde yapılır. Bunlar çit bitkisi olarak dikilebilirse de, münferiden veya gruplar halinde dikilmeleri de mümkündür. Tek ve çok gövdeli olabilirler, makasla değişik formlar verilebilir. Defne(Daphne), Pitosporum, Şimşir(Buxus), Dağ muşmulası (Cotoneaster spp), Orman gülü (Rohododendron), Ateşdikeni (Pyracantha coccınea) bu konuda örnek bitkilerdir.

  

 Her dem yeşil iğne yapraklı çalıların budanması: 

Peyzajda en çok kullanılan bu tür çalılar peyzaj’ın temel bitkileridir. Bunlar, Porsuk ( Taxus spp), Ardıç (juniperus spp), Mazı (Thuja spp) ve yalancı servi (Chamaecyparis spp) dir. Bu türler temel çit yapımı için veya münferit olarak ta dikilebilirler, budamaları vejetasyon mevsimi dışında yapılmalıdır. Dar yapraklı her dem yeşil bitkiler çatı forumlu doğal yapısının korunması için, el aletleriyle aralama tekniğiyle budanır. Bu sayede alt dalların güneş ışığı alması sağlanır.

   

 Topiary sanatı: 

Süslü ve geometrik şekillerde budanmış bitkilere Topiary denir. Budama sanatıyla elde edilen bir ürün.

Cansız bir madde veya bir hayvan benzetmesi yapılabilir. Bir kurumun amblemi ile isminin kısaltılmış şekli topiary olabilir. Bunun için çoğunlukla her dem yeşil bitkiler kullanılır. Porsuk, leylandi, limon servi, şimşir, biberiye, defne, pitosporum olabilir. Şimşir, porsuk gibi ince dokulu her dem yeşil bitkiler bu amaca uygundur. Porsuk, çok yoğun ve kalın bir şekilde büyür ve çabuk filizlenir, kendini çabuk yeniler. Yaprağını döken bitkilerle de topiary yapılabilir.

    

     

Şekil 29: Topiary budama sanatı örnekleri

Yapraklarını döken bitkiler, her dem yeşil olan bitkilerden daha bereketli yetişir. Bu bitkilerin gelişimini kontrol altına almak için daha çok gayret gerektirir. topiary çalışmasında bitkilere genelde gençken şekil vermeye başlanır. Bir topiary oluşturulması uzun zaman alır. İki top şekilli bir topiary oluşturulacaksa, Ateş dikeni ve kurtbağrı için beş yıl, porsuk için on yıl gerekmektedir. Bir hayvan ve kuş şekli için bu süre iki katına çıkar. Bunun için önce alttaki top oluşturulur, daha sonra yukarıya 2-3 sürgün 50-60 cm. uzaması için serbest bırakılır, sürgünlerden en kuvvetlisi bırakılır ve diğerleri kesilir. Bırakılan sürgün üstten itibaren yarısı muhafaza edilir, altta kalan kısmın yaprakları sıyrılarak gövdeden temizlenir. Üst kısımda yan dallar oluşur ve bu yan dallardan topiary oluşturulmaya başlanılır.

 AÇIKGÖZ, E., Çim Alanlar Yapım ve Bakım Tekniği Kitabı, 1994.

 ALTINÇEKİÇ., H.,  Kentsel Yeşil Alanlarda Bitkisel Tasarım Ve Bitkilerin Kullanım Olanakları

 Ankara büyükşehir belediyesi, Bahçıvanlık kursu, bitki dikim broşürü, 2015.

 Ankara büyükşehir belediyesi, Bahçıvanlık kursu, Çim alan tesisi broşürü, 2015.

 Ankara büyükşehir belediyesi, Gül yetiştiriciliği broşürü, 2015.

 Anonim, 2016a, http://www.plantmedia.com.tr/

 Anonim 2016 b., www.agaclar.net-

 Anonim, 2016c., www.fidanistanbul.com

 Anonim, 2016d., www.slowfood.com

 Anonim, 2016e., http://kumpnar.blogspot.com.tr/

 AYCIOĞLU, R., Çim Tekniği (Yeşil Alanların Ekimi Dikimi ve Bakımı) bilinci kitabı ders notları.

 BOZKUŞ, F., Çoban S., “Kent Ağaçlarında Başlıca Bakım Sorunları ve Budama Esasları, 2006.

 BURR, K., E., 1990. The target seedling consepts: Bud dormancy and cold hardinees. İn Rose, R., Landis, T. D., Campell, eds. THA Target Seedlig Symposdium and Western Forest Nursery Council Proc. , s.70 - 90. USDA For. Serv. Gen. Tech. Rep., RM, 200.

 DİRİK, H., Kentsel Peyzaj Düzenlemelerinde Dikimin Genel İlkeleri Ve Materyal Tiplerine Göre Uygulama Teknikleri, 2007.

 EZBER, N., TEMEL, A., “Bitki dikim tekniği ve çim saha tesisi” Bahçıvan ve Çevre bilinci kitabı ders notları, 498.

 GARRIOU, D., GIRARD, S., GUEHL, J., GENERE, B. 2000. Effect of desiccation during cold storage on planting stock quality and field performance in forest species. Annales of Forest Science, No. 57, p. 101 - 111.

 GÜLCÜ, S., ‘Ağaçlandırma ders notu’, 2009.

 GÜRSAN, K., Çim Alanlarının Peyzaj Mimarlığındaki Önemi ve Tesisi, Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü-Yalova, Yayın No.74, Yalova, 1997. 

 ÖZÇİÇEK,C., ÖNER, F., ‘ÇİM ALAN TESİSİ VE BAKIMI’, Bahçıvanlık el kitabı 2016.

 ÖZZAMBAK, E., Ege Üniversitesi Tarımsal Uygulama Ve Araştırma Merkezi, ‘Çiftçi Broşürü’, 2003.