Vücutta adrenal bezlerde üretilen kortizol hormonu, strese karşı vücudunun doğal tepkisini düzenler. Halk arasında "stres hormonu" olarak bilinen kortizol, vücudun enerjisini koruyarak hem fiziksel hem de psikolojik stresin oluşmasına yardımcı olur. Ancak kortizol gelişmesinin aşırı yükselmesi ya da azalması, çeşitli sağlık sorunlarına neden olabilir.
Kortizol Nedir ve Ne İşe Yarar?
Kortizol, böbrek üstü bezlerinde üretilir ve vücudunun stres dağılımını yönetmeye yardımcı olan bir hormondur. Enerjik ve sağlıklı bir yaşam için önemli olan bu hormon, vücudun birçok fonksiyonu etkiler. En önemli fonksiyon, stresin değişiminin tepki verme biçimini düzenler. Stresle karşılaşıldığında kortizol seviyesi yükselir ve bu durumdaki vücutta çeşitli değişikliklere yol açar; kan basıncı ve kan şekeri artar, zayıflama sistemi zayıflar.
Kortizolün Vücudumuzdaki Görevleri
Kortizolün pek çok biyolojik işlevi vardır. Bunlar arasında:
Enflamasyonun azaltılması
Kan şekerini düzenleme
Kan düzenini kontrol etme
Metabolizmayı düzenleme
Bağışıklık sistemi baskılama
Ayrıca kortizol sinir sistemi, kas sistemi, tutucu sistem ve daha pek çok organ üzerinde etkilidir. Bu hormonun etkisi, hücrelerin farklı bölgelerinde bulunan hücre cihazları sayesinde geniş bir yelpazeye yayılmaya başlar.
Kortizol Düzeyindeki Dengesizlikler
Kortizol seviyesindeki dengesizlikler, sağlık üzerinde olumsuz etkiler yaratabilir. Yüksek kortizol seviyesi, şu yapıya yol açabilir:
Hipertansiyon (yüksek kan basıncı)
Yavaş doku Uyun Kas gücünün kaybı
Sürekli halsizlik
Baş ağrıları
Akne ve kilo alımı
Psikolojik sorunlar ve anksiyete
Yüksek kortizol seviyesi uzun süre devam ederse Cushing sendromu gibi ciddi rahatsızlıklar ortaya çıkabilir. Bu durumda tedavi gereklidir ve genellikle cerrahi müdahale veya tedavi uygulanabilir.
Kortizol Düşüklüğünün Etkileri
Öte yandan, kortizol düzeyinin düşüklüğü de vücutta çeşitli sağlık sorunlarına yol açabilir. Kortizol eksikliği belirtileri şunlardır:
Hipoglisemi (düşük kan şekeri)
Sinirlilik Adet bileşenleri
Kas güçsüzlüğü
İş kaybı ve kilo kaybı
Hipotansiyon (düşük tansiyon)
Kortizol düşüklüğü,
Addison hastalığı gibi ciddi düzeyde yol açılabilir ve adrenal kriz gibi acil durumlara neden olabilir.
Kortizol Seviyesi Nasıl Ölçülür?
Kortizol seviyesini ayarlamak için çeşitli testler mevcuttur. Bunlar arasında kan, sarfiyatı ve harcamaları yapılan testler yer alır. Program sabah saat 8 civarında yapılan kan testleriyle kortizol seviyeleri kaydedildi. Testlerin 24 saatlik bir örneğinin toplanması mümkündür. Normal kortizol seviyesi, sabah saatleri 5-20 mcg/dL arasında olmalıdır. Test sonuçları dış etkenlerden etkilenebilir, bu nedenle bazı miktarlarda testin birkaç kez tekrarlanması mümkündür.
Kortizol Seviyesindeki Dengesizliklerin Tedavisi
Kortizol seviyesindeki veya düşüklükteki tedavi için yaşam tarzı değişikliği ve tedavi müdahaleleri yapılabilir. Düzenli egzersiz yapmak, yeterli uyumak, sosyal ilişkilerin değişimi ve stres yönetimi tekniklerini gösterir, kortizol bağlantılarında etkili olabilir. Ancak ciddi durumlar söz konusuysa doktor tavsiyesi ve tedavi gereklidir.
