Normalin Ötesinde Bir Duyu: Hiperosmi Nedir?
Hiperosmi, sıradan bir parfümün bile dayanılmaz bir kâbusa dönüştüğü, nörolojik temelli bir koku hassasiyeti durumu. Beynin koku alma merkezlerinin aşırı aktif hale gelmesiyle ortaya çıkan bu tablo, bazıları için lavanta kokusunu baş döndürücü, sabunun aromasını ise mide bulandırıcı kılıyor. Peki bu durum, migren ataklarından hamileliğe, anksiyeteden Parkinson’a kadar nasıl bir yelpazede kendini gösteriyor?
Beynin Koku Sınırlarını Zorlamak
Araştırmalar, hiperosminin genetik faktörlerle ilişkili olabileceğini ortaya koysa da tetikleyiciler kişiden kişiye değişiyor. Örneğin, hamilelik döneminde artan östrojen seviyeleri, koku alma reseptörlerini aşırı hassas hale getirebiliyor. Nörolojik hastalıklarda ise beyin sapı veya limbik sistemdeki anormal aktiviteler, kokuları “filtreleme” yetisini bozuyor. Uzmanlar, bu durumun OKB’si olan bireylerde takıntılı davranışları artırabileceğini belirtiyor.
Sosyal Hayatın Görünmez Engeli
Hiperosmi, yalnızca fiziksel değil sosyal bir izolasyon da yaratıyor. Restoranlardan kaçınma, toplu taşımada maske takma zorunluluğu veya parfümlü ortamlarda bulunamama gibi sınırlamalar, hastaların yaşam kalitesini düşürüyor. Londra’da yapılan bir çalışma, hiperosmi tanılı bireylerin %68’inin depresif belirtiler gösterdiğini ortaya koydu.
Koku Bombardımanına Karşı Nasıl Direnilir?
Terapötik yaklaşımlar, kokulara kontrollü maruziyet (desensitizasyon) ve nöral adaptasyon tekniklerini içeriyor. Bazı hastalar, nane yağı gibi nötr kokularla “antrenman” yaparak semptomları hafifletmeyi deniyor. Ancak uzmanlar, altta yatan nedene yönelik tedavinin (örneğin migren profilaksisi) daha kalıcı çözümler sunduğunu vurguluyor.
“Bir Çiçek Kokusu Bile İşkenceye Dönüşebilir”
Bu hastalıkla mücadele edenler: “Market raflarını geçemiyorum. Ya da sokakta dolaşamıyorum." diyor. Kimileri "Temizlik ürünleri kokusu yahut parfüm kokusu nefesimi kesiyor." diyor. Kimilerinin durumu daha da kritik seviyede: "Dışarı çıkmamak için online alışveriş yapmak zorunda kalıyorum.” diyor. Pek çok hasta, bu görünmez engeli anlamayan çevrelerle iletişim sorunu yaşıyor.
Siz Hiperosmi’nin Neresindesiniz?
Bir kahve kokusu sizi mutlu mu ediyor yoksa odadan kaçırıyor mu? Uzmanlar, kokulara karşı aşırı tepkinizin varsa nöroloji veya KBB hekimine başvurmanızı öneriyor. Belki de burnunuz, size sandığınızdan daha fazlasını anlatıyor…
