Erzurum’un dillere destan o kadar unsuru var ki bilmeyenler için bir de biz sıraladık. Kardeş şehrimiz Erzurum’a seyahat etmek isteyen ve dönüşte hatıra olarak ne alması gerektiğini bilmeyenler için önemli seyahat hatırası unsurlarını sıralıyoruz. Ama öncelikle kıssaca bir Erzurum’dan bahsedelim.
Erzurum tarihi oldukça eskilere dayanır. Sözgelimi bu tarihin derinlikleri bakımından MÖ 4900’lardan dahi söz edilebilir. O kadar ki, İskitler’den Urartular’a Kimmerler, Medler, Persler, Partlar, Romalılar, Araplar, Bizanslılar, Selçuklular ve Osmanlı dönemine kadar uzanarak gelen bu tarihsel süreç içerisinde dönemsel olarak Sasaniler, Moğollar, İlhanlılar ve Safaviler den dahi söz edilebilir.
Tabiat şartlarının ve coğrafi konumunun uygun ve elverişli olması yanı sıra, önemli uygarlık ve medeniyet merkezi olarak bilinen yerlere yakınlığı, Erzurum'un Anadolu'da en eski yerleşim merkezlerinden birisi olmasını sağlamış.
Peki Erzurum’da ne alınır dersiniz?
Erzurum Karnavaz Dut Pekmezi
İlimizin ülke hatta dünya çapında en fazla bilinen ürünlerinden birisi de Dut Pekmezi- Karnavaz Dut Pekmezi’dir. Eski adıyla yerleşim birimi olarak Olur İlçemizin yeni adıyla Ormanağzı eski adıyla Karnavaz Köyü’ne ait , bu köyde yapılan pekmez türüdür. Dut zamanını hemen takiben yani eski ifadeyle gündönümünü takiben Haziran’ın ilk yarısı Temmuz ortasına kadar toplanan oldukça taze ve tatlı dutların yoğun ve sürekli harlanan odun ateşi ile beslenerek hazırlanan ocaklar üzerindeki büyük kazanlarda kaynatılması ile elde edilir. Açık havada ve uzunca süre kaynatılan dut şurubu süzülerek posasından ayrılır. Posasının atılmasının ardından şurubunun koyulaştırılması aşamasına geçilir.
Karnavaz dut pekmezinin yapımı çok meşakkatli ve zordur. Genelde sert ve soğuk geçen kış aylarında Erzurumlunun sağlık ve şifa kaynağı hükmündedir. Karnavaz pekmezimiz kendine has aroması, hoş ve kesif kokusu, saydam ve koyu akışkanlığı ile çok lezzetlidir. Halk tarafından kansızlığa ve mide hastalıklarına iyi geldiği bilindiğinden yörede çok tüketilmekte ve gurbetten gelen talepler her geçen gün artmaktadır
İspir Fasulyesi - Erzurum
Dünya çapında meşhur İspir Fasulyesinin özellikleri erken pişmesi, kabuk atması ve gerek kalibre ve gerekse yapı olarak artımlı- bereketli- bir fasulye olmasındandır. Sindirimi kolay ve kendine has bir damak tadı vardır. 8-9 mm büyüklüğünde –kalibrede- ve yıllık üretim miktarı 300-500 ton arasında değişmektedir. İspir Kuru Fasulyesi, arazinin dağlık olması ve makineli tarımın yaygın olmaması nedeniyle çok zor şartlar altında üretilmektedir. Ekim işlemi genel olarak Mayıs ayında tarlaların sürülmesiyle başlar. Fasulyenin ekiminde hayvan gübresinden başka hiçbir gübre ve kimyasal madde kullanılmaz. Haziran ayında çapalama işlemi yapılan fasulyenin çapalama işlemi sonrasında sırıklamaya geçilir. Yetişmesi oldukça nazik bir evreyi gerektiren İspir Fasulyesinin haftada 1 kez olmak üzere periyodik biçimde sulanması gerekir. İyi verim almak için özellikle çiçek zamanı daha sık sulamak ve kesinlikle sulama işlemini aksatmamak gerekir. Mevsim şartlarına göre hasat zamanı eylül sonu ya da ekim başları gibidir. Makineli tarım yaygın olmadığı için hasat elle toplama yoluyla yapılır. Fasulyeler tarladan söküldükten sonra elle tek tek ayıklanır ve kurumaya bırakılır. Kuruduktan sonra fasulyelerin tanelerinden ayrılması safhasına geçilir. Ayrılma işleminden sonra elek yardımıyla elenir. Son işlem olarak içerisinde bulunan yabancı maddeler ve küçük taneli fasulyeler ayıklanır. İspir Fasulyenin besin değerleri çok yüksektir. 100 gram İspir Fasulyesinde ortalama olarak 24 gram protein, 330 kalori, 1,5 gram yağ 20,2 karbonhidrat bulunur. Ayrıca içeriğinde fosfor, kalsiyum, demir, potasyum ve B1, B2,B3 ve E vitaminleri de bulunur. İspir Fasulyesinin sağlığa da birçok yararları bulunur. İçeriğinde yüksek potasyum sayesinde düzenli olarak tüketiminde yüksek tansiyonu düşürür. Aynı zamanda kandaki kötü kolesterol düzeyini de önemli ölçüde düşürür. İspir Fasulyesinin vücuttaki kan şekeri düzeyini kontrol altına alma özelliği de vardır. O nedenle şeker hastaları da rahatlıkla tüketebilir. Zengin lif içeriği sayesinde kalın bağırsak ve hemoroit sorunları yaşayan kişilerin özellikle tüketmesi gereken besinler arasındadır.
Hınıs Şeker Fasulyesi - Erzurum
İlimiz Hınıs İlçesine mahsus olan Hınıs Şeker Fasulyesi de tıpkı İspir fasulyesi gibi Mayıs sonu ve haziran ayın başında ekimi yapılan bir yöresel üründür. Eylül sonu ve ekim ayı başlarında hasat edilir. Pişirme süresi oldukça kısadır. Pişirilince kabuk atar ve artımlıdır.Lezzet ve aroması yöreye has, alışkanlık yapacak kadar bir damak tadı bırakır. Gaz oranı sıfır derecede kadar az olan Hınıs Fasulyemiz mide şişkinliği yapmaması ile de ayrıca tercih sebebidir.
Erzurum Küflü Civil Peynir - Erzurum
Yöremizde genel olarak evlerde ev üretimi yoluyla yapılan çivil peynirin tamamen doğal ve özgün şartlarda bekletilerek eskitilmesi ve olgunlaştırılması yoluyla elde edilen peynir türüdür. Yeşil Peynir de denilen Erzurum küflü çivil peyniri kahvaltıların başköşesinde yeralır. Sıca lavaş ekmeği, tereyağı ile tüketilir. Kendine has bekletilmiş peynir kokusu, aroması, hazmı kolaylaştırıcı özellikleri, bir yana, barındırdığı yeşil renkli küf dolayısıyla aynı zamanda doğal bir antibiyotik niteliği de taşımaktadır. Yağ oranının oldukça düşüklüğü de bu peynirimizi özellikle tatil yörelerinde tercih sebebi haline getirmektedir. Peynirin bekletilmişliği, küf oranı dolayısıyla çabuk ve ölçülü biçimde tüketilmesi gereken bir peynir türüdür. Bu haliyle de gayet nazik ve nadide özellikleri olan bir peynir türüdür.
Oltutaşı - Erzurum
Oltu Taşı; Erzurum, Oltu işçiliği konusunda dünya çapında ün kazanmıştır. Oltu taşından yapılmış bir hediye almadan dönmeyiniz. Oltu taşı ve gümüşten tespih, ağızlık, bilezik, gerdanlık, broş, küpe ve saç tokası yörenin önemli hediyelik eşyaları arasındadır. Oltu taşı dışında, altın takılar, süs eşyaları ve aksesuarlar da alabilirsiniz. Kaynakça; (Erzurum İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü - Gezi Rehberi 8.Baskı)
Civil Peynir - Erzurum
Erzurum bölgesinin Ülke dünya çapında bilinen mutfak kültür ürünlerinin başında gelen Civil Peyniri de, coğrafi işaret tescili almış bir peynirde civil peyniridir. Yağsız sütten yapılan civil peyniri yağı düşük, protein oranı yüksek peynir grubunda yer alır. Civil Peyniri yağı alınmış inek sütü ile yapılmaktadır .Telli yapıda, orta tuzlu, beyaz renkli bir peynirdir. Hazmı gayet kolay bir peynir türü olan Erzurum Civil Peyniri hem taze hem de kurutulmuş kurutulmuş –kerti- biçimde tüketilebilmektedir. Yağsız sütün kaynatılması ile derece derece takip edilerek sert ya da yumuşak biçimlerde üretilmektedir.
Kaynak: www.kulturportali.gov.tr - https://erzurum.ktb.gov.tr/
