Osmanlı döneminde Rus işgallerine uğrayan Erzurum, tarih boyunca stratejik konumu nedeniyle birçok kez yabancı devletler tarafından işgal edilmek istendi. 1829, 1878 ve 1916 yıllarında Rusların Erzurum'u işgal ettiği dönemde, kentin kültürel ve tarihi mirası da büyük kayıplara uğradı. Ruslar tarafından götürülen çok sayıda tarihi eser ve "esir sancak", hâlâ Rusya'daki müzelerde sergileniyor.
Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Savaş Eğilmez, Erzurum'dan götürülen bu tarihi mirasın, hem Türk kültürünün hem de Müslümanlığın sembollerinden biri olduğunu belirterek, bu eserlerin geri getirilmesini talep etti. Eğilmez, "Ruslar 87 yıl boyunca Erzurum'u üç kez işgal etti. Her işgal sırasında kentin önemli tarihi eserleri, kültürel varlıkları ve sancakları götürdüler. Bu eserler, Erzurum’un tarihinin ve Türk kültürünün bir parçasıdır ve bu mirasın ana vatana iade edilmesi gerekmektedir." dedi.
Eğilmez, 1829 yılında yapılan Rus işgalinin Erzurum’a en büyük zararları verdiğini ifade ederek, kentin önemli yapılarından Çifte Minareli Medrese, Yakutiye Medresesi, Üç Kümbetler gibi tarihi alanlardan pek çok eserin Ruslar tarafından götürüldüğünü vurguladı. Bu eserlerin çoğu, Petersburg’daki Hermitage Müzesi ve askeri müzelerde sergileniyor.
“Eserler, Türk Kültürünün ve Müslümanlığın Alametidir”
Eğilmez, 1829 işgalinde Osmanlı ordusuna ait sancakların da götürüldüğünü hatırlatarak, bu sancakların sadece askeri birer simge olmadığını, aynı zamanda Türk milletinin ve Müslümanlığın sembollerinden biri olduğunu belirtti. Ayrıca, 1916’daki son işgalde de benzer şekilde eserlerin Rusya'ya götürüldüğünü ve bunların bugün de hala orada sergilendiğini ifade etti.
Eğilmez, "Bu eserlerin ve sancakların, Türk halkının kültürel mirası olarak Erzurum’a getirilip burada sergilenmesi gerektiğini düşünüyoruz. Hem tarihçiler hem de halk, bu eserlerin vatan topraklarına geri getirilmesini istiyor." diyerek, Erzurum’daki mevcut müzelerde bu değerli mirasın halkla buluşturulması gerektiğini vurguladı.
“Eserlerin Esaret Hayatı Sonlandırılmalı”
Eğilmez, Erzurum halkının bu eserlerin vatan toprağına geri getirilmesi için büyük bir istek duyduğunu belirtti. Geri getirilmesi talep edilen bu tarihi eserler, Erzurum’un kültürel zenginliğinin birer parçası olarak halkla buluşmayı bekliyor. Eğilmez, "Sancakların ve diğer tarihi eserlerin yaşadığı esaret hayatı sonlandırılmalı, bu eserler vatan toprağına getirilerek özgürlüğüne kavuşmalıdır" ifadelerini kullandı.
Osmanlı’dan günümüze uzanan tarihi mirasın, kültürel ve dini anlamda büyük öneme sahip olduğunu belirten Eğilmez, bu eserlerin geri getirilmesiyle hem geçmişin izleri yeniden ortaya çıkacak hem de Türk halkının tarihine sahip çıkma adına önemli bir adım atılmış olacak.
