Efsanelerin gerçekliğini sorgulamak, çoğu zaman onların kökenini ve anlamını derinlemesine anlamaya çalışmakla ilgilidir. Efsaneler, gerçek olaylara dayansa da, zamanla değişebilir ve farklı yorumlara açık hale gelebilir. Erzincan'daki cin efsanesi de, yerel mitolojinin bir parçası olarak, insanların korkuları ve meraklarıyla şekillenmiştir.
Bu tür efsanelerin gerçekliği, kişisel inançlara ve deneyimlere bağlı olarak değişir. Bazı insanlar bu hikayelere inanırken, bazıları onları sadece birer hikaye olarak görür. Yani, efsane ile gerçek arasında bir denge vardır ve bu dengeyi her birey farklı şekilde deneyimler.
Örneğin, birçok efsanede iyi ve kötü arasındaki çatışma, fedakarlık veya cesaret gibi temalar işlenir. Bu temalar, dinleyicilere moral değerler kazandırır ve toplumsal normları pekiştirir. Efsanelerin gerçekliği ise, genellikle anlatıcılar ve dinleyiciler arasında paylaşılan bir inançla şekillenir. Bu durum, efsanenin ruhunu ve toplumsal etkisini güçlendirir. Efsaneler, kültürel kimliği koruma ve aktarma işlevi de görür; bu sayede, geçmişle bağ kurarak gelecek nesillere aktarılır.
Erzincan'da cinlere dair anlatılan efsaneler oldukça fazladır. Gerçekliği bir türlü kanıtlanamayacak olan bu efsanelerden birini sizlere anlatalım;
Cinlerle karşılaşarak vefat eden hoca
Erzincan'da bir köyde yaşayan hoca, bir gün başka bir köye gitmek üzere yola çıkar. Yolculuğu sırasında, tepenin arkasından gelen değişik sesleri duyar ve merakla o tarafa yönelir. Yaklaştığında, ilginç kılıklardaki yaratıkların bir düğün yaptıklarını görür.
Hoca, dua ederek onlara yaklaşır ve bir cinin üzerinde kendi kızının elbisesini görünce şaşırır. Hemen cebinden bıçağını çıkarıp, elbisenin eteğinden bir parça keser. Ancak, bir anda ayağı kayar ve düşer. Bu ses üzerine cinler hemen etrafında toplanır ve halka oluşturarak oynamaya başlar. Hoca korkuyla dua eder ve cinler bir anda ortadan kaybolur. Hoca, atına binip evine döner.
Eve vardığında, kızına elbisesini getirmesini söyler. Kızı elbiseyi getirir ve bir kenarının yırtık olduğunu görünce herkes şaşırır. Hoca, kızına "Elbisenin dolaba bıraktığında besmele çekmeyi unutma" der. Ancak hoca, yaşadığı korkunun etkisiyle bir ay boyunca konuşamaz ve iki ay sonra hayatını kaybeder.
Bu hikaye, efsanelerin toplumdaki yerini ve inanç unsurlarını yansıtan bir örnek olarak karşımıza çıkıyor. Hoca ve köylüler, olayın gerçekliğine inanarak bu efsaneyi nesilden nesile aktmış. Bu hikaye Erzincan efsaneleri ile ilgili anlatılan örneklerden sadece bir tanesi.
