Dünyada en çok talep gören ikinci maden olması ile bilinen bakır, sektör içerisinde de birbirinden farklı alanlarda kullanılır. Ülkemizde her geçen gün talep biraz daha arttığı için bakır madenciliği yapılır. Isı ve elektriği iletmesi nedeniyle belirtilen maden, diğerlerinden ayrılır. Bu özelliği nedeniyle elektrik ve elektronik sektöründe çok fazla tercih edilir. Eski çağlardan ve milattan önceki dönemlerden günümüze kadar ulaşan bakır, kullanım alanını hızlı bir şekilde arttırmaktadır. Kimyasal bir element olan bakır madenciliğinin yaklaşık olarak 5000 yıldır yapıldığı bilinmektedir.
Bakır Nasıl Çıkarılır?
Maden ocaklarından özel olarak çıkarılan bakır, zarar görmeden işlenme tesislerine gönderilir. Madenin zarar görmemesi adına dikkatli hareket edilmesi önemlidir. Genellikle maden mühendisleri tarafından çıkarılan element, oksijen ile karşılaştığında tepkimeye girer. Ancak hızlı bir şekilde yumuşadığı için şekil verme konusunda herhangi bir problem yaşanmaz. Romalılar ve eski Mısır’da bile kullanılan bakır, pratik bir şekilde çıkarılabilen madenler arasındadır.
Türkiye’de Karadeniz Bölgesi’nde çıkarılan bakır, aynı noktalarda bulunan özel tesislerde işlenir ve kullanıma hazır hale getirilir. Türkiye içerisinde bakır rezervlerinin yalnızca %0.7’si bulunur. Dünyada ise toplam bakır rezervinin ortalama 31 milyon ton olduğu belirtilmektedir.
Bakır Kullanım Alanları
Mutfaktan, elektronik sektörüne kadar birbirinden farklı alanlarda kullanılan bakır, yüksek ısı ve elektriği iletebilmesi nedeniyle en çok tercih edilen madenler arasındadır. Metalurji sektöründe de talep gören maden, fiber optik malzemelerin hazırlanmasında tercih edilir. Mutfak eşyalarının dış yüzeylerinin kaplanması durumunda hem parlak hem de sağlam görünmesine yardımcı olur. Kuyumculuk ve takı sektöründe de bakırdan yapılan kolye, küpe ya da bileklikler çok fazla talep görür.
Aynı zamanda bakır, inşaatlarda betonların ve giriş kısımlarının güçlendirilmesi adına kullanılır. Dünyada en çok bulunan madenler arasında olduğundan dolayı bakırın kullanım alanları hızlı bir şekilde artmaktadır. Turistik ve süs eşyası yapımında ya da madeni para üretiminde de bakır en çok kullanılan madenler arasındadır.
Bakırcılık Sanatı "Bakırdan çeşitli alet, avadanlık, silah ve sanat ürünleri yapılması." Ansiklopediler bakırcılığı böyle tanımlıyor. Bakırın bulunması tarih öncesine uzanıyor ve alet, silah yapımında kullanılan ilk maden olduğu da biliniyor.
Son yıllarda arkeolojik kazılarda elde edilen somut veriler, dünyada ilk kez madenciliğin günümüzden yaklaşık olarak 10 bin yıl önce Anadolu’da Çayönü’nde başladığını kanıtlıyor. Nitekim ilk üreticiliğe geçiş evresine ait önemli bir kültür merkezi olan Çatalhöyük’te, M.Ö.7. bin yılda ilk arıtılma işleminin gerçekleştirildiği de anlaşılıyor. Tabiatta yaygın olarak bulunan bakır cevheri, arıtılan madenlerin başında geliyor.
Yapılan kazıların sonuçlarına göre, madencilikte ilk adım olan "tavlama" işleminin, yani madeni ısıtarak yumuşatıp işlenir hale getirme usulünün ilk kez Anadolu insanı tarafından gerçekleştirildiğini yazıyor kaynaklar. Örneğin Çayönü, Çatalhöyük ve Suberde kazılarında M.Ö.7.bin yılına ait doğal bakırdan dövme tekniği ile yapılmış iğne, bız, kanca gibi küçük aletler ile bazı süs eşyaları ele geçirildi. En eski dövme tekniğini yansıtan bu alet ve süs eşyalarının, taş örsler üzerinde sapsız taş çekiçlerle dövülerek işlenmiş olduğunu görüyoruz. Arıtma ve tavlama işlemlerinin bulunuşunu, yaklaşık M.Ö.5. bin yılında maden sanatının ana yapım tekniklerinden ikincisi olan ”döküm”ün bulunuşu izler. Eritilmiş madenlerin istenilen biçimlerde hazırlanmış tahta, balmumu, taş ve çoğunlukla kil kalıplara dökülerek dondurulma işleminin başarılması, dövme tekniğinin gelişiminde tavlama işlemi kadar önemli rol oynar. M.Ö.4. bin yılının sonlarında ise, bakıra kalay cevheri kasiterit karıştırılarak ”tunç” alaşımı elde edilir.
Bakırcılığın tarihi Erzincan'da çok eski
Urartu medeniyetleri eserlerini Altıntepe kazılarından anlaşıldığına göre, Urartu döneminde Erzincan bakır işletmeciliği üretimleri Atina pazarlarında aranan mal olarak değer kazanmıştır.
Bakır levha işlemesinin yanısıra Erzincan ve yöresinde çok çeşitli türde araç-gereç, mutfak eşyası yada hamam takımları yapımında kullanılmaktaydı. Erzincan'dan ülke dışına satılan bakır eşya büyük miktarlara ulaşmaktaydı. Paris, Viyana ve Philadephia uluslararası fuarlarında sergilenen Erzincan yöresi bakır eşyaları büyük ün kazanmıştır.
Günümüzde ise, küçük ve orta ölçekli işletmeler tarafından üretilen mamuller genellikle iç piyasada pazarlanmaktadır. Sektör talep azalması nedeniyle önemli ölçüde zarara uğramış, bir çok işyeri kapanmıştır. Bakırcılığın, Erzincan'da eski bir geçmişi vardır. Dövme bakırcılık çok yaygındı. Tepsiler, kazanlar, kaplar, ibrikler, leğenler yapılırdı. Alüminyum ve plastik eşyanın yaygınlaşmasıyla dövme bakırcılık önemini yitirmiş, yerini bakır el işlemeciliğine bırakmıştır. Günümüzde yapılan semaver, tepsi, biblo, tabak, kaşık, şekerlik, sigaralık, kupa, vazo gibi ürünler daha çok süs eşyası niteliğindedir. Bakırcı ustalarına gelen bakır levhalar türlü gereçlerin yardımıyla tepsi, tabak, vazo vb. biçime sokulur. Dövme, çekme, dökme yöntemleriyle biçimlendirilen bakır eşya yine türlü yöntemlerle işlenir. Bezemede çoğunlukla stilize lale, yaprak, narçiçeği, selvi motifleri; hayvan figürleri, geometrik biçimler kullanılır. Bakır süs eşyaları, nikel kaplanmakta veya boyanarak süslenmekte, el işçiliği ile işlenerek yurt içi ve yurt dışına pazarlanmaktadır.
Üretimin yüzde 10'u yurt içinde, özellikle Ege ve Akdeniz Bölgeleri’ne, yüzde 90'ı ise yurt dışında A.B.D., İtalya, Finlandiya, Japonya, Almanya, Fransa gibi ülkelere pazarlanıyordu. Sanat değeri azaldığından önce yurt dışı, daha sonra da yurt içi pazarlar gün geçtikçe zayıfladı. Bu işten gelir sağlayanlar kendi sanatlarına kendileri değer vermeyerek başkalarının değer vermesini beklediler. Bugün bu bilince varan birkaç bakır işletmecisinin sabır ve üstün gayretleriyle Erzincan’da bakır işlemeciliği halen yapılmaktadır.
Yapılan araştırmalara göre bu gün Erzincan’da faaliyet gösteren yaklaşık 8-10 mağazada işleme bakır ve turistik bakır eşya satılmaktadır. (Dörtyol Yer Altı Çarşısı) . Bakır işlemeciliğinde çalışan 40-50 civarında işçi bulunmaktadır. Halen tam kapasite ile çalışma imkanı bulunmayan 3 atölyede turistik bakır ürünleri üretilmektedir.
Kaynak :http://www.unutulmussanatlar.com- https://www.kuremetal.com/- www.erzincan.gov.tr
