Yarım Çalışma Ödeneği Başvuruları Neden Azaldı?
2016 yılında çalışan annelerin bebekleriyle daha fazla ilgilenebilmeleri amacıyla hayata geçirilen yarım çalışma ödeneği uygulamasına ilgi her geçen yıl azalıyor. İlk yıllarda 2.352 kişiye ulaşan başvuru sayısı, 2024 yılında aylık ortalama 710 kişiye kadar geriledi. Peki, bu düşüşün sebepleri neler?
Uygulamanın Detayları ve Beklenen Etki
Yarım çalışma ödeneği, doğum yapan kadınlara ilk çocukta 2 ay, ikinci çocukta 4 ay, üçüncü çocukta ise 6 ay boyunca haftalık çalışma sürelerinin yarısı kadar izin hakkı tanıyor. Bu süre boyunca İşsizlik Fonu tarafından brüt asgari ücretin yarısı ödeniyor. Ayrıca, sosyal sigorta primleri de fondan karşılanıyor. Özellikle asgari ücretle çalışanlar için bu dönemde gelir kaybı yaşanmazken, net ücretlerde artış bile gözlemleniyor.
Ancak, uygulamanın başladığı 2016 yılından bu yana başvuru sayılarında düşüş gözlemleniyor. 2017 yılında aylık ortalama 1.840 kişi ödenek alırken, bu sayı 2024 yılında 710 kişiye kadar geriledi. Bu durum, uygulamanın beklenen etkiyi yaratamadığını gösteriyor.
Başvuruların Azalmasının Olası Sebepleri
Uzmanlar, başvuruların azalmasının birden fazla sebebi olabileceğini belirtiyor. İlk olarak, 600 prim günü şartının bazı çalışanlar için engel teşkil ettiği düşünülüyor. Doğum veya evlat edinme öncesinde son 3 yılda en az 600 gün prim ödenmiş olması gerekliliği, özellikle düzensiz çalışan veya yeni işe başlayan anneler için zorlayıcı olabiliyor.
Diğer bir sebep ise, uygulamanın yeterince bilinmemesi veya başvuru süreçlerinin karmaşık bulunması olabilir. Başvuruların e-Devlet üzerinden veya doğrudan İŞKUR’a yapılması gerekiyor. Ayrıca, başvurunun doğum sonrası 16 haftalık rapor süresinin bitiminden itibaren 30 gün içinde yapılması gerekiyor. Bu sürenin aşılması durumunda ödenekten kesinti yapılıyor, bu da bazı çalışanları başvurudan alıkoyabiliyor.
İşverenlerin Tutumu ve İşçi Hakları
4857 Sayılı İş Kanunu’na göre, işverenlerin yarım çalışma iznini reddetme hakkı bulunmuyor. İşverenin bu hakkı vermemesi, işçi açısından haklı fesih sebebi sayılıyor ve işçi kıdem tazminatını talep edebiliyor. Ancak, bazı işverenlerin bu hakkı kullandırmakta isteksiz davrandığı veya çalışanları bilgilendirmediği yönünde iddialar da mevcut.
Çalışan annelerin iş hayatından kopmadan bebekleriyle ilgilenebilmeleri için önemli bir fırsat sunan yarım çalışma ödeneği, başvuru sayılarındaki düşüşle dikkat çekiyor. Uygulamanın daha etkin hale getirilmesi için şartların gözden geçirilmesi ve çalışanların bilinçlendirilmesi gerekiyor. Aksi takdirde, bu hak, amacına ulaşmakta zorlanmaya devam edecek gibi görünüyor.
