Ülkemizin kültür noktasında en zengin mirasları arasında olan bakırcılık sanatı Erzincan'ı öne çıkaran en önemli unsurlardan bir tanesi. Dünden bugüne çok şeyin değiştiği gerçeği ile acı bir şekilde yüzleşen bakırcılık sanatı birçok sorunla baş edebildi mi dersiniz?
Bakırcılığın kalbi olan Erzincan'da herkes bu konudan yakınır durur ama sonuç bir türlü değişmez. Bu konuda sadece yönetime ve bakır sanatını icra edenlere yüklenmek ise doğru bir tutum olmasa gerek. Her şeyden önce halk neyi talep eder ve o konuda ısrar ederse her şey ona göre yön alır. Bu konuda hem Türkiye'nin hem de Erzincan'ın en önemli unsurlarından bir tanesi olan bakırcılık sanatına dair ayrıntılı bilgileri ve yaşanan problemleri hep birlikte hatırlamakta yarar var. Belki bu sayede unutulmaya yüz tutmuş değerlerimizin aslında ne kadar önem arz ettiğini algılar ve yeniden canlanmasına katkı sağlayabiliriz.
Erzincan’ın bakır işçiliği, tarih boyunca yerel halkın hem ekonomik hem de kültürel hayatında önemli bir yer tutmuştur. Bölgedeki zengin maden yatakları ve pamuk üretimi, bu sanatın gelişmesinde önemli bir rol oynamıştır. Erzincan’daki bakırcı atölyeleri, bu geleneksel el sanatının günümüze kadar devam etmesini sağlayan en önemli merkezlerden biridir. Erzincan Bakır İmalat ve El İşlemeciliği Sanatı, 2001 yılında coğrafi işaretle tescillenmiş ve Erzincan’ın özgün bakır işlemeciliği ürünleri hukuki olarak korunmuştur. Ancak, son yıllarda bu alanda ciddi zorluklar yaşanmaktadır.
Erzincan'da Bakırcılığın Başlangıcı ve Gelişimi
Erzincan'da bakır işçiliğinin tarihçesi oldukça eskidir. Urartular dönemi, Erzincan’ın bakır işçiliği alanındaki en eski izleri taşıyan zaman dilimidir. Altıntepe kazılarından elde edilen buluntular, Erzincan'daki bakır üretiminin o dönemdeki büyük pazarlar tarafından talep edildiğini ortaya koymuştur. Ancak, Erzincan'daki bakırcılık sanatının modern anlamda gelişimi, 1955-1960 yılları arasına dayanır. Bu dönemde, bakır eşya üretiminin artışı, şehrin ekonomik ve kültürel hayatına yeni bir ivme kazandırmıştır.
Bakırcılık Altın Çağını 1970'lerde Yaşadı
1970'li yıllarda Erzincan bakırcılığı altın çağını yaşadı. Yüzlerce ailenin geçim kaynağı olan bu el sanatı, Erzincan’ın kültürel kimliğinin bir parçası haline geldi. Çeyiz eşyaları, bakır hamam tasları, çaydanlıklar, sürahiler ve tepsiler, hem iç pazarda hem de uluslararası alanda büyük talep gördü. Ancak, teknolojik gelişmeler ve değişen tüketici talepleri, geleneksel dövme bakırcılığı yerini daha modern işleme tekniklerine bırakmaya başladı.
Erzincan Bakırcılıkta Bugün Ne Konumda
Günümüzde Erzincan'da bakırcılık, geçmişteki parlak dönemine kıyasla zorluklar yaşamaktadır. Küçük ve orta ölçekli işletmeler tarafından üretilen bakır eşyalar, daha çok süs eşyası olarak pazarlanıyor. Alüminyum ve plastik ürünlerin yaygınlaşmasıyla, geleneksel bakırcılıkta bir daralma gözlemlenmektedir. Yine de Erzincan'da bazı atölyelerde bu geleneksel sanat hala yaşatılmaktadır.
Erzincan Bakırcılar Çarşısı
Erzincan’ın Bakırcılar Çarşısı, bakır işçiliğinin en güzel örneklerini sergileyen tarihi bir mekan olma özelliğini taşıyor. Çarşıda, bakırdan yapılmış tepsiler, tabaklar, semaverler, biblo ve diğer süs eşyaları ustaların el emeğiyle işleniyor. Geleneksel motifler, stilize lale, narçiçeği ve geometrik desenlerle bezeli bakır eşyalar, hem yerli hem de yabancı turistlerin ilgisini çekiyor. Ancak, sektördeki talep düşüşü nedeniyle, bir zamanlar parlayan Bakırcılar Çarşısı’nın da zorluklar yaşadığı bir gerçek.
Erzincan Bakırcılığının Geleceği
Erzincan'da bakırcılığın geleceği, hem geleneksel sanatın yaşatılması hem de modern üretim tekniklerinin entegre edilmesiyle şekillenecektir. Kültürel mirası koruyarak, bu el sanatını geleceğe taşımak için yeni stratejiler geliştirmek, hem ekonomik hem de kültürel açıdan büyük önem taşımaktadır.
Erzincan'da Bakırcılık Sanatında Yaşanan Problemlere Detaylı Bir Bakış
Erzincan bakır işleme sanatı, tarihsel ve kültürel önemi büyük bir el sanatı dalıdır. Ancak günümüzde bu sanat, ekonomik zorluklar, iş gücü kaybı ve modern üretim yöntemlerine karşı rekabet edememek gibi ciddi sorunlarla karşı karşıya kalmaktadır.
Erzincan'da Yaşanan Zorluklar ve Dönüşüm
Erzincan’daki bakır işlemeciliği, geleneksel yöntemlerle yapılan işçiliklerin ve işleme türlerinin azalma eğilimi göstermektedir. 2012’den itibaren dövme bakırcılıkta üretim azalmış, fakat el işçiliği hala devam etmektedir. Ancak, artan maliyetler ve düşük ücretlerle çalışan ustalar nedeniyle, bakır işlemeciliğinde önemli bir iş gücü kaybı yaşanmaktadır. Özellikle el teklisi (tamamen el işçiliği ile yapılan) ürünler, yüksek maliyetleri nedeniyle talep görmemekte ve neredeyse yok olma noktasına gelmiştir.
Erzincan'da Üretim, Satış ve Pazarlama Sorunları
Üretim tarafında bakıldığında, geleneksel bakır işleme atölyeleri ve üreticileri, modern otomasyon sistemlerinin gerisinde kalmış, bu nedenle maliyetler artmıştır. Şekillendirme ve üretim aşamalarındaki otomasyon, modern makinelerle hızlandırılmış olsa da, geleneksel yöntemlerle üretim yapan ustalar bu yeniliklere ayak uydurmakta zorlanmaktadır. Erzincan'da, yalnızca birkaç imalat atölyesi faaliyet göstermektedir.
Satış noktasında ise, bakır eşyaların daha çok dekoratif ürünler olarak satıldığı, mutfak eşyası olarak kullanımının azaldığı görülmektedir. Mağaza sahipleri, özellikle Çin malı üretimlerinin fiyatlarındaki artış ve kalitesizlik nedeniyle, son yıllarda Erzincan bakırının daha fazla tercih edildiğini belirtmektedir. Bununla birlikte, mağaza sahiplerinin neredeyse yarısı, artan maliyetler nedeniyle bakır eşya üretimini hediyelik eşya olarak değiştirmiştir.
Bakırcılık Sanatında Gelecek Perspektifi; Ne Yapmalı?
Hem yerel yönetimlerin hem de özel sektörün bu geleneksel zanaatın korunmasına yönelik adımlar atması gerekmektedir. Yeni tasarımlar, uygun fiyatlandırma stratejileri ve tanıtım faaliyetleri, Erzincan bakır işleme sanatının yeniden canlanmasına yardımcı olabilir.
Geleceğe yönelik olarak, bakır işleme sanatının yok olma tehlikesi ile karşı karşıya olduğu ifade edilmektedir. Bu endişe, özellikle düşük ücretlerle çalışan ustaların azalması ve gençlerin bu mesleği tercih etmemesiyle pekişmektedir. Erzincan bakır eşya üretiminin ilerleyen yıllarda azalması beklenmektedir. Ancak bazı esnaf, Erzincan işleme bakırına yönelik talebin, düşük maliyetli ve daha küçük eşyalarla devam edeceğini öngörmektedir.
Bakırcılık Sanatında Tanıtım ve Destek Eksiklikleri
Erzincan’daki bakır işleme sanatının daha fazla tanıtılması gerektiği vurgulanmaktadır. Çarşı esnafı, Erzincan'da bakır eşya satışının artırılması için çarşıda tanıtım objeleri, ışıklandırma ve yeni tasarımlar geliştirilmesi gerektiğini ifade etmektedir. Bunun yanında, yerel yönetimlerin ve sivil toplum kuruluşlarının da destek sağlamak için bu sanat dalına yönelmesi gerektiği belirtilmektedir. Erzincan'daki bakır işleme sanatının korunması ve geleceğe taşınması için, üniversiteler ve sanatsal kurumların katkılarına ihtiyaç duyulmaktadır.
Artık bu konuda halk, basın ve yönetim olarak taşın altına elimizi koyma zamanı geldi de geçiyor bile. Basın, halkın ilgisini çekerek bakırı demode anlayışından uzaklaştırmalı ve yeniden moda haline getirmeli. Ancak bu sayede halkın talebi artacak yönetim ise bu konuda atılım yapacaktır. Bu sayede de destek gören sanatkar ve satıcılar şikayet edilen fiyatlar konusunda kendilerine uygun olan tavrı sergileyecektir.
