2023 yılında çevre alanındaki önemli gelişmeler şöyle:
- Uluslararası Sıfır Atık Günü ilk kez kutlandı
Türkiye tarafından BM 77. Genel Kurulu'na sunulan "Sürdürülebilir kalkınma amaçlarına ulaşmak için sıfır atık uygulamalarının teşvik edilmesi" konulu kararıyla kabul edilen "Uluslararası Sıfır Atık Günü" ilk olarak 30 Mart'ta kutlandı.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın eşi Emine Erdoğan, BM Genel Sekreterliğinin özel davetlisi olarak katıldığı, Uluslararası Sıfır Atık Günü özel oturumunda, Sıfır Atık projesi kapsamında geri kazanılan milyonlarca atık ile 650 milyon ton ham madde tasarrufu sağlandığını ve 4 milyon ton sera gazı salımının önlendiğini söyledi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, eylül ayında New York’ta gerçekleştirilen BM 78. Genel Kurulu kapsamında, eşi Emine Erdoğan'ın önderlik ettiği Küresel Sıfır Atık İyi Niyet Beyanı'na ilk imzayı attı. Emine Erdoğan ve BM Genel Sekreteri Antonio Guterres de "Sıfır Atık Projesi"nin dünyada yaygınlaştırılması için iyi niyet beyanını imzaladı.
- BM Sıfır Atık Danışma Kurulu ilk kez toplandı
Guterres'in teklifiyle Emine Erdoğan'ın başkanlığını üstlendiği BM Sıfır Atık Danışma Kurulu'nun ilk toplantısı 27 Temmuz'da çevrim içi gerçekleşti. İlk toplantıda, yerel ve ulusal sıfır atık girişimlerinin desteklenmesi, uluslararası iyi uygulamalar ve başarı öykülerinin yaygınlaştırılması, bilgi birikimlerinin farklı ülkeler ve sektörle paylaşılması konusunda adımlar atılması kararlaştırıldı.
Kurul üyeleri, 1 Ekim'de de İstanbul'daki Vahdettin Köşkü'nde yüz yüze gerçekleştirilen ilk resmi toplantıda bir araya geldi.
- Yağışlar ve sıcaklık rekorları
Kuraklık tehdidini yıl boyunca hisseden Türkiye son 22 yılın en düşük ocak ayı yağışını aldı. Yağışlar, ocak ayı normaline göre yüzde 52, 2022 ocak ayına göre yüzde 62 azaldı.
Mayısta 63 merkezde ekstrem sıcaklık rekoru kırılırken, ortalama sıcaklığın 27,1 derece ölçüldüğü ağustos ayı, son 53 yılın en sıcak ikinci ağustosu, ortalama sıcaklığın 12,5 derece ölçüldüğü kasım ayı, yine son 53 yılın en sıcak ikinci kasımı olarak kayıtlara geçti.
- Cumhurbaşkanı Erdoğan COP28'e katıldı
Cumhurbaşkanı Erdoğan, BM İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi 28'inci Taraflar Konferansı'na (COP28) katıldı. Zirve kapsamında Expo City Dubai'de düzenlenen Dünya İklim Eylemi Zirvesi'nde konuşan Erdoğan, "Sera gazı emisyonunda tarihi sorumluluğumuz yüzde 1'in altında olmasına rağmen, kendi imkanlarımızı kullanarak çok önemli adımlar atıyoruz. 2053 yılı itibarıyla net sıfır emisyon hedefini gerçekleştirmeyi öngörüyoruz." ifadelerini kullandı.
- Güncellenmiş Ulusal Katkı Beyanı
Türkiye'nin iklim değişikliğiyle mücadele kapsamında, sera gazı emisyon azaltımı hedeflerini içeren ve Paris Anlaşması'nın uygulanmasında dönüm noktası olan güncellenmiş Ulusal Katkı Beyanı, 15 Nisan'da BM Sekretaryası'na sunuldu. Böylece, Türkiye'nin, Paris Anlaşması hedeflerine ulaşması yolunda önemli bir adım atılarak, iklim değişikliği konusunda ulusal eylemler için yol haritası hazırlandı. Türkiye'nin 2030 yılı itibarıyla sera gazı emisyonlarını referans senaryoya kıyasla yüzde 41 azaltacağı ve en geç 2038'de emisyonları tepe noktaya ulaştıracağı beyan edildi.
- Uyum stratejisi ve eylem planları
Sera gazı emisyonu azaltımı alanında ve iklim değişikliğine uyum kapsamında Ulusal İklim Değişikliğine Uyum Stratejisi ve Eylem Planı (2023-2030) ile İklim Değişikliği Azaltım Eylem Planı (2023-2030) olmak üzere iki ayrı eylem planı hazırlandı. İklim Değişikliği Azaltım Eylem Planı'nın temel amacı, güncellenen Ulusal Katkı Beyanı ile belirlenen azaltım hedefine ulaşmak olarak açıklandı.
Ulusal İklim Değişikliğine Uyum Stratejisi ve Eylem Planı kapsamında ise tarım ve gıda güvencesi, sanayi, enerji, kent, su kaynakları yönetimi, biyoçeşitlilik ve ekosistem hizmetleri, halk sağlığı, turizm ve kültürel miras, ulaşım ve iletişim, sosyal kalkınma ve afet riski azaltma olmak üzere 11 sektör özelinde yapılan etkilenebilirlik ve risk analizleri sonucunda stratejik hedefler ve uyum eylemler belirlendi.
- İstanbul, Dünya Şehirler Günü etkinliklerine ev sahipliği yaptı
2023 Dünya Şehirler Günü programı, "Herkes için sürdürülebilir kentsel geleceğin finansmanı" temasıyla, Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın eşi Emine Erdoğan ve Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Mehmet Özhaseki'nin katılımıyla ekim ayının sonunda İstanbul'da gerçekleştirildi.
- Türkiye Çevre Haftası "Temiz Deniz, Temiz Dünya" temasıyla kutlandı
Etkinlikleri Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığınca yürütülen Türkiye Çevre Haftası bu yıl haziran ayının başında "Temiz Deniz, Temiz Dünya" temasıyla kutlandı. Etkinliklerde 81 ilde deniz kirliliğinin önüne geçilmesi ve kıyı alanlarının korunmasının önemine değinildi.
- Yenilenebilir enerji
Yenilenebilir enerji alanında rüzgar enerjisinden elektrik üretiminde rekor kırıldı. Türkiye'nin rüzgar enerjisinden elektrik üretimi 11 Mart'ta 212 bin 931 megavatsaatle tüm zamanların en yüksek seviyesine ulaştı ve elektrik üretiminde yüzde 26,3 payla rüzgar enerjisi santralleri ilk sırada yer aldı.
- Ulusal Su Verimliliği Seferberliği
İklim değişikliğine bağlı su stresi yaşayan Türkiye'de ev, iş yeri ve sanayide su kayıplarının önlenmesi, yasal altyapının oluşturulması, tarımda modern sulama yöntemlerinin kullanılması, halkın bilincinin artırılması hedefleriyle 31 Ocak'ta Cumhurbaşkanlığı Külliyesi'nde düzenlenen toplantıyla "Su verimliliği seferberliği" başlatıldı. Bu amaçla düzenlenen tanıtım toplantısında, değişen iklime uyum çerçevesinde "Su Verimliliği Strateji Belgesi ve Eylem Planı Belgesi" ilan edildi.
Su verimliliği seferberliği kapsamında Tarım ve Orman Bakanlığı Su Yönetimi Genel Müdürlüğü, binalarda yüzde 25 su tasarrufu sağlanması hedefiyle hazırlanan "Binalarda Su Verimliliği Hedefi ve Uygulama Kılavuzu"nu mart ayında yayımladı.
- Tarım ve ormancılık alanında gelişmeler
Tarım ve Orman Bakanlığının tarımda tehlikeli kimyasalların kullanım alanlarının azaltılması çalışmaları sürerken, bitki koruma ürünlerinde yasaklanan aktif madde sayısı, 6 yeni maddenin eklenmesiyle 223'e yükseldi.
Ulusal Tozlaştırıcıları Koruma Stratejisi ve Eylem Planı (UTSEP) çerçevesinde tarım ve hayvancılık için hayati önem taşıyan tozlaştırıcı böcek türleri belirlenerek, korunmaları ve devamlılıklarının sağlanması gibi hedefler belirlendi.
Tarım ve Orman Bakanlığı, orman yangınlarının önceden tahmin edilebilmesi ve gerekli tedbirlerin alınabilmesi amacıyla uygulamaya aldığı yapay zeka destekli "Yangın Risk Yönetimi Projesi" kapsamında 400'den fazla veriyi kullanarak yangın riski haritaları oluşturdu.
Milli Ağaçlandırma Günü etkinliği, 11 Kasım'da, Cumhuriyet'in 100. yılı dolayısıyla "Geleceğe Nefes, Cumhuriyet'e Nefes" sloganıyla kutlandı. Kutlamalar kapsamında 81 ilde, 2023 noktada "5 milyon 2023" fidan toprakla buluşturuldu.
- "Yeşil Nobel" ilk kez Türkiye'den bir isme verildi
Dünyada çevre alanında verilen ödüller arasındaki prestiji nedeniyle "Yeşil Nobel" olarak da adlandırılan ve her yıl dünyanın 6 bölgesinden çevrenin korunması için çalışmalar yürüten isimlere verilen Goldman Çevre Ödülü'ne ilk kez Türkiye'den bir isim layık görüldü. Akdeniz Koruma Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Zafer Kızılkaya, başta Gökova Özel Çevre Koruma Bölgesi olmak üzere özel çevre koruma bölgelerindeki koruculuk sistemi ile denizde kaçak avlanmaya karşı verdiği mücadele, ekosistemin korunması ve izlenmesine dair çabaları dolayısıyla layık görüldüğü ödülü, 24 Nisan'da düzenlenen törenle aldı.
- Çevre alanındaki diğer çalışmalar
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, yılın ilk dokuz ayında Türkiye genelinde 67 bin 381 çevre denetimi gerçekleştirdi, çevreyi kirleten 4 bin 317 tesise ve 25 deniz aracına 950 milyon liranın üzerinde ceza kesildi.
Atık suların yeniden kullanımında yıl sonu hedefi olan yüzde 5 oranı, haziran ayı itibarıyla aşılarak yüzde 5,2 oldu.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 2022 yılına ilişkin çevre koruma harcama istatistiklerini 2023'ün son ayında açıklandı. Buna göre Türkiye'de çevre koruma harcamaları 2022'de yıllık bazda yüzde 111,4 artarak 140,3 milyar lira olarak gerçekleşti. -AA-
