Ölü yıkayıcıları, halk arasında “gassal” olarak bilinir. Bu meslek, çok derin bir tarihi geçmişe sahip. Cenaze yıkama, birçok kültürde ölüm sonrası yapılan en önemli ritüellerden biridir. İslam dini özelinde ise bu ritüel, ölümün sadece dünya hayatından bir ayrılış değil, aynı zamanda ahirete doğru bir geçiş olarak kabul edilmesinin bir parçası. Gassallar, bu anlamlı görevle bir kişinin son yolculuğuna temiz ve onurlu bir şekilde uğurlanmasını sağlar.
Gassal adı nereden geliyor?
Gassallık mesleğinin adı, Arapçadaki "ġṣl" kökünden türetilmiştir. Bu kök, "yıkamak" veya "yıkayan" anlamına gelir. Dolayısıyla gassallar, ölülerin "son guslünü" yani son yıkamalarını yapan kişilerdir. İslam kültüründe, ölülerin temizlenmesi büyük bir vecibe olarak kabul edilir, çünkü ölülerin ahirete en temiz şekilde uğurlanması gerektiği inancı vardır.
Gassal terimi, yazılı kaynaklarda ilk kez 1387 yılında, ünlü İslam eseri "İrşadü’l-Mülûk ve’s-Selâtîn"de yer almıştır. Bu eserde, "Bar turur vedi'a koyulmuş kişige takı gasb birle algan" şeklinde geçer. Ancak, bu terimin günlük yaşamda ve sözlü gelenekte çok daha önce kullanıldığını söylemek mümkündür.
Gassalların görev alanı: Gasilhane
Gassallar, görevlerini genellikle gasilhane olarak bilinen özel yıkama alanlarında icra ederler. Gasilhane, cenaze yıkama işleminin yapıldığı, temiz ve özel olarak düzenlenmiş bir alandır. Bu alanlar, camiler ya da hastanelerin cenaze bölümlerinde sıklıkla yer alır. İstanbul gibi büyük şehirlerde gassallar, bu işlerini bir gasilhanede yoğun olarak yaparlar ve bazen günde ortalama 10-12 cenaze yıkadıkları olur.
Gassallığın psikolojik yükü
Gassalların meslekleri, fiziksel olduğu kadar psikolojik olarak da ağır bir yük taşır. Birçok gassal, sık sık ağır psikolojik zorluklarla karşılaşabilir. Özellikle, yakınları tarafından cenaze yıkama işlemi yapılırken ortaya çıkan duygusal anlar, gassalların mesleklerinde baş etmeleri gereken duygusal yüklerin başında gelir.
Bundan dolayı, bazı gassallık hizmeti veren yerlerde psikologlar da bulunur. Cenazelerle iç içe olmaları nedeniyle gassallar, düzenli olarak psikolojik destek alarak bu zorlayıcı mesleki görevlerini sürdürebilirler.
Gassallığın toplumdaki yeri ve önemi
Gassallık, görünmeyen bir meslek olsa da, toplumda son derece önemli bir yere sahiptir. Bu meslek, bir yandan ölüm gerçeğiyle yüzleşirken, diğer yandan ölümden sonra yaşamın kutsallığına duyulan saygıyı ifade eder. Cenaze yıkama işlemi, gassallar tarafından büyük bir titizlik ve özveriyle yapılır, çünkü bu işlem ölen kişinin son kez temizlenmesi ve ahirete uygun bir şekilde uğurlanmasıdır.
Toplumun ölüm ve sonrası ile ilgili inançları ve ritüelleri, gassalların işlevini daha da derinleştirir ve onların görevini yerine getirme biçimlerini şekillendirir. Gassallar, bu sorumluluğun farkında olarak, mesleklerini büyük bir özveriyle yerine getirirler.
