Van’ın Gürpınar ilçesinde, Van-Hakkari karayolu üzerindeki Hoşap (Güzelsu) köyünde yer alan Hoşap Kalesi, tarihi ve mimarisiyle bölgenin en önemli yapılarından biri olarak dikkat çekiyor. Van’a 60 km, Gürpınar ilçe merkezine ise 40 km mesafede bulunan kale, sarp kaya kütlesine inşa edilmiş olup, iç kale ve dış kaleden oluşuyor.
Tarihi, Urartu Devleti’ne kadar uzanan Hoşap Kalesi, günümüzde Osmanlı Devleti'ne bağlı Mahmudi Beyleri tarafından inşa edilen kısmıyla öne çıkıyor. İç kale, Mahmudi Süleyman Bey tarafından H. 1052 (1643) yılında yaptırıldığı kitabesiyle tarihe tanıklık ediyor. Dış kale surları, bölgenin doğal yapısına göre şekillenmiş olup, özellikle doğu surları kısmen, batıdaki surlar ise büyük ölçüde yıkılmış durumda. Buna karşın, burçlar hala ayakta duruyor ve kuzeydoğudaki gözetleme kulesi de günümüze ulaşabilmiş.
Kalenin iç kısmında, Osmanlı dönemine ait cami kalıntıları, köy evleri ve oldukça sağlam şekilde günümüze gelen yapılar bulunuyor. İç kale, kuzeydeki giriş kapısından girilebilen, sarp güney ve eğimli kuzey taraflarında yer alan surlarla çevrilmiş bir yapıdır. Batı cephesinde yer alan taç kapı, kör pencere ve aslan kabartmaları kaleye farklı bir estetik katıyor.
Hoşap Kalesi, sadece tarihî bir yapının ötesinde, birçok efsaneye de ev sahipliği yapmakta. Bölge halkı arasında anlatılan bir efsaneye göre, kalenin yapımı sırasında, Sarı Süleyman Bey’in kaleye “ebedi güç” kazandırmak amacıyla bir insan kurban ettiğine inanılmaktadır. Ayrıca, kalenin yer altına uzandığı söylenen gizli tünellerin Hoşap Çayı’na kadar gittiği de başka bir halk hikâyesidir, ancak bu tünellerin varlığı bugüne kadar kanıtlanamadı.
Bugün, Hoşap Kalesi hem tarihi hem de görsel açıdan Van ve çevresine gelen turistlerin ilgisini çeken bir cazibe merkezi haline gelmiştir. 20. yüzyılın ortalarında bazı bölümleri yıkılmış olsa da, restore edilen kısımları sayesinde ziyaretçilerine zaman içinde bir yolculuk sunmakta. Özellikle gün batımında kalenin taşlarının altın ışıklarla aydınlanması, bu tarihi yapıyı adeta bir zaman tüneline dönüştürmekte.
Hoşap Kalesi, sadece tarihî kimliğiyle değil, içinde barındırdığı efsaneleri ve görsel zenginliğiyle de Van’ın en dikkat çekici sembol yapılarından biri olmaya devam ediyor.
