Güneş, yılda iki defa dönencelere dik açıyla geldiğinde, bir yarımkürede en uzun gündüz yaşanırken diğer yarımkürede en uzun gece yaşanır ve bu olay, "gündönümü" olarak bilinir.
Kış gündönümü güneş ışınlarının Oğlak Dönencesi'ne dik geldiği andır.
Kuzey yarımkürede günler uzamaya, güney yarımkürede kısalmaya başlar. Bu tarih bazı ülkelerde kuzey yarımkürede kışın, güney yarımkürede yazın başlangıcı sayılır. Bununla beraber bazı ülkelerde de yazın veya kışın tam ortası kabul edilir. Güney yarımkürede en uzun gündüz, Kuzey yarımkürede en uzun gece yaşanır.
Kuzey Yarımküre'de kış gündönümü yaşandığında Yani Kuzey Kutup Dairesi'nde 24 saat karanlık ve Antarktika'da 24 saat aydınlık yaşanır.
Güneş kış gündönümündeyse ufuktaki en alçak noktasına gelir.
Kış gün dönümünde, öğle vakti dışarıda durup gölgenize baktığınızda; tüm yıl boyunca görebileceğiniz en uzun gölgeyi görebilirsiniz. Çünkü Güneş her gün doğudan doğar ve batıdan batarken gökyüzünde adeta sanal bir yay çizer.
Bu yayın yüksekliği, Dünya'nın Güneş etrafındaki yıllık yörünge hareketi sırasında değişir. Dünya Güneş’in etrafındaki yörüngede dolanırken, bir kutup Güneş’e doğru eğilirken diğer kutup ondan uzağa doğru eğilir. Kuzey Yarım Küre'de kış aylarında Kuzey Kutbu güneşten uzağa doğru eğilir, bu nedenle "yayın yüksekliği" yani Güneş'in ufuk çizgisinden olan açısal uzaklığı düşüktür ve bu nedenle gölgeler uzun görünür.
Birçok kültürde çok eski tarihlerden beri kış gündönümü kutlanır:
ASYA: DONGZHİ FESTİVALİ
Dongzhi "aşırı kış" anlamına gelir. Uzun günlerin başlangıcı ve pozitif enerji kaynağı olarak kutlanır.
NARDUGAN BAYRAMI
Orta Asya coğrafyasında Güneş kültü adına kutlanan bir bayramdır. Her yıl 22 Aralık'tan sonra gelen ilk dolunayda kutlanır.
ORTA AMERİKA: UÇUŞ DANSI
Beş uçan kişi veya "kuş adam" olarak bilinen insanlar 30 metrelik bir direğe tırmanır. Dördü iplere bağlı halde kendini boşluğa bırakır ve havada dans ediyormuş görüntüsü yaratırken, bir kişi de direğin tepesinde kalıp davul ve flüt çalar.
İRAN: YALDA
Yılın en uzun gecesinde yapılan bu kutlama sırasında aileler bir araya gelir, yiyip içerek sabaha kadar şiir okur.
PAKİSTAN: ÇATARMAS
Pakistan'ın Afganistan sınırında Hindikuş dağlarının vadilerinde yaşayan ve pagan azınlığı oluşturan Kalaşlar kış gündönümünü ateş yakıp dans ederek ve kuru meyveler yiyerek kutlar.
ANTİK ROMA: SATURNALYA
Antik Roma döneminde 17 Aralık'ta başlayan ve 7 gün süren bu kutlama, ‘tanrıların atası’ Satürn adına yapılırdı.
NOEL
Roma döneminde kullanılan Ay takvimine göre kış gündönümü 25 Aralık'a denk gelir.
Ancak 1500'lerde miladi takvime geçilince günlerde kayma olmuş, kış gündönümü 21 Aralık'a kaymıştır.
Yine de Hristiyanlar ilk tarihe bağlı kalarak 25 Aralık'ı İsa'nın doğum günü olarak kutlamaya devam etmiştir.
YULE - YUL - JUL (HRİSTİYANLIK ÖNCESİ KUZEY AVRUPA)
Günümüz İskandinavya bölgesinde yaşayan Cermen halkları tarafından kutlanan bu antik bir pagan kış festivalinde, güneşin dönüşünü, ışığı ve sıcağı temsil edecek şekilde ateş yakılırdı.
Günümüz Noel kutlamaları ile benzerlikler içerir.
DRUİD VE DİĞER PAGAN TÖRENLERİ (İNGİLTERE VE BATI AVRUPA)
Paganlar ve Kelt topluluklarındaki rahip sınıfı ifade eden Druidler için kış gündönümü kutlamaları, güneşin dönüşünü getirdiği için büyük önem taşıyordu.
Bugün bile İngiltere'deki tarih öncesi Stonehenge anıtı etrafında toplanan kişiler kış gündönümü sonrasındaki ilk güneşin doğuşunu kutlar.
Kaynak:
bbc.com
evrimagaci.org
wikipedia.org
Foto:AA
