Son dönemde gündeme sıkça gelen yasa dışı kumar ve bahis, bağımlılık konusunu yeniden tartışmaya açtı. Kumar bağımlılığı, madde kullanımına benzer şekilde bağımlılık yapıcı özelliklere sahip. Fakat uyuşturucu ve alkol bağımlılığının aksine, bu bağımlılıkta vücuda giren bir madde yok. Buna rağmen kumar bağımlılığı, vücudumuzun ödül mekanizmasını aynı derecede manipüle eden ve dopamin hormonuyla tetiklenen bir süreçten geçiyor.
Dopamin ve Beynin Ödül Mekanizması nasıl çalışıyor ?
Dopamin, yemek yeme veya sosyal etkileşim gibi temel hayatta kalma davranışlarını ödüllendiren bir hormon. Ancak kumar bağımlılığı, dopaminin yalnızca zevk beklentisi içerisine girildiğinde salgılanmasından faydalanıyor. Bir sonraki turda kazanma ihtimaliyle umut dolan bağımlı, sürekli olarak bu tatmine ulaşmak için oyun oynamaya devam ediyor.
Kumarın Beyindeki Etkisi: Duyarsızlaşma ve Risk Alma Davranışları
Beynin ödül sistemine yapılan bu sürekli uyarılar, artık insanda duyarsızlaşmaya yol açarak kişinin daha yüksek dopamin salgılanması için daha riskli adımlar atılmasına sebep oluyor. Bu döngü, bağımlıyı daha yüksek bahisler koymaya iterken, aynı zamanda karar alma ve dürtü kontrolü mekanizmalarını zayıflatıyor.
Kumar Bağımlılığında Psikolojik ve Fiziksel Yoksunluk Belirtileri
Kumar bağımlılığı, tıpkı diğer bağımlılıklar gibi zamanla psikolojik ve fiziksel yoksunluk semptomlarına yol açabiliyor. Kumar oynayamadıklarında bağımlılarda, kaygı, depresyon ve sinirlilik gibi belirtiler baş gösteriyor. Özellikle "neredeyse kazanıyordum" gibi kumarhanelerin veya ilgili internet sitelerinin yaptığı psikolojik manipülasyonlar, sürekli artan kaybetme hissine üstün geliyor. Yapılan manipülatif hareketler, bağımlıları oyunun içinde tutarak, kumarhanelerin kontrol edilemez bir çekicilik kazanmasına neden oluyor.
Bağımlılıkla Mücadelede Denetim ve Tedavi Süreçleri
Kumar bağımlılığı, beyin kimyasını ve psikolojik yapıyı derinlemesine etkileyen, dolayısıyla kapsamlı bir tedavi süreci gerektiren bir bağımlılık türüdür. Bu sürecin ana unsurları terapi, destek grupları, ilaç tedavisi ve yaşam tarzı değişiklikleridir. İşte tedavi sürecini detaylarıyla ele alan aşamalar:
1. Farkındalık ve Kabul Aşaması
Kumar bağımlılığında tedavi sürecinin başlangıç noktası, bireyin sorunu kabul etmesi ve tedaviye başlama kararlılığını göstermesidir. Bu aşamada, birey kumarın yaşamında yarattığı olumsuz etkileri anlamaya başlar. Terapistler, kişinin bağımlılığını fark etmesini sağlamak için davranış analizi ve bilişsel farkındalık tekniklerini kullanır.
2. Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT)
Bilişsel davranışçı terapi, kumar bağımlılığı tedavisinde en yaygın kullanılan yöntemlerden biridir. Bu terapi türü, bireyin düşünce kalıplarını ve kumara neden olan yanlış inançlarını değiştirmeyi amaçlar. Örneğin, "Bir dahaki oyunda kesin kazanırım" gibi yanıltıcı düşünceler, BDT ile gerçekçi bir bakış açısına dönüştürülmeye çalışılır. Ayrıca, kişinin kumar oynama dürtüsünü tetikleyen durumlar belirlenerek bu durumlardan uzak durma stratejileri geliştirilir.
3. İlaç Tedavisi
Kumar bağımlılığı tedavisinde bazı durumlarda ilaç tedavisi de önerilir. Özellikle antidepresanlar ve dopamin antagonistleri, bağımlılığın altında yatan ruhsal bozuklukları ve dopamin salınımı dengesizliklerini kontrol altına almak amacıyla kullanılabilir. Bu ilaçlar, bağımlının duygu durumunu stabilize ederek kumar oynama isteğini azaltmaya yardımcı olabilir. Ancak ilaç tedavisi, mutlaka uzman bir hekim gözetiminde yürütülmelidir.
4. Destek Grupları ve Grup Terapisi
Destek grupları, kumar bağımlılığı tedavisinde önemli bir sosyal destek sağlar. Bağımlılar, Gamblers Anonymous gibi gruplarda benzer deneyimlerden geçen kişilerle bir araya gelerek, yaşadıkları zorlukları paylaşır ve birbirlerinden güç alırlar. Grup terapisi ise profesyonel bir terapist rehberliğinde yürütülerek, bireylerin sosyal becerilerini güçlendirmesine ve destekleyici bir çevreyle iletişim kurmasına olanak tanır.
5. Mindfulness ve Stres Yönetimi
Mindfulness (farkındalık) eğitimi, kişinin anı yaşama ve düşüncelerini kontrol etme becerisini artırır. Kumar bağımlılığında stresli durumlar, genellikle kumar oynama dürtüsünü tetikler. Mindfulness teknikleriyle birey, stresli veya dürtüsel durumlarda kendini kontrol etmeyi öğrenir. Yoga, meditasyon ve nefes egzersizleri gibi aktiviteler de bu sürece katkıda bulunabilir.
6. Yaşam Tarzı ve Çevre Değişiklikleri
Kumar bağımlılığının tetikleyici unsurlarını ortadan kaldırmak, iyileşme sürecini destekleyebilir. Bu nedenle tedavi sürecinde bireyin yaşam tarzını gözden geçirmesi ve riskli çevrelerden uzaklaşması önemlidir. Özellikle bağımlılığı tetikleyen arkadaş grupları veya mekanlar değiştirilmelidir. Ayrıca sağlıklı bir yaşam tarzı, sosyal aktivitelerle desteklenerek bireyin kendini daha iyi hissetmesine yardımcı olabilir.
7. Aile Terapisi
Kumar bağımlılığı sadece bağımlının değil, ailesinin de duygusal sağlığını etkileyebilir. Bu yüzden aile terapisi, tedavi sürecine dahil edilerek hem bağımlının hem de ailesinin bu süreçle başa çıkmasına destek sağlar. Aile üyeleri, kumar bağımlılığı hakkında bilgilendirilir ve bağımlıya nasıl destek olacakları konusunda yönlendirilir.
8. İyileşme ve Relaps Önleme
Kumar bağımlılığı tedavisinde iyileşmenin kalıcı olması için bağımlının relaps (tekrar etme) riskine karşı bilinçlendirilmesi ve bu risklerle başa çıkma becerileri kazandırılması önemlidir. Relaps önleme eğitimi, bireyin olası riskli durumları önceden tespit etmesine ve bu durumlarla başa çıkabilmesi için stratejiler geliştirmesine yardımcı olur. Ayrıca, tedavi süreci boyunca ve sonrasında düzenli olarak terapiste gidilmesi önerilir.
9. Sürekli Destek ve Bağımlılıkla Mücadelede Uzun Vadeli Stratejiler
Tedavi süreci sonrasında bile bireyin bağımlılıkla mücadelesine devam etmesi önemlidir. Bağımlının güçlü bir destek sistemi oluşturması, kendini geliştirmesi ve ihtiyaç duyduğunda profesyonel yardıma başvurması, tedavinin kalıcılığı açısından büyük önem taşır.
Bu tedavi süreci, kişinin motivasyonu ve destek sistemiyle başarılı bir şekilde tamamlanabilir.
