Teknolojinin günlük yaşamın vazgeçilmez bir parçası haline gelmesiyle birlikte, yön bulmak için akıllı cihazlara güvenimiz arttı. Ancak doğada, telefonun çekmediği ya da şarjın tükendiği bir anda ne yapmalıyız? İşte tam bu noktada, binlerce yıl öncesine dayanan basit ama etkili bir yöntem devreye giriyor: Güneş ve bir çubuk yardımıyla yön bulmak.
Doğada yön bulmak için eskiden pusulalar kullanılırken, bugünlerde çoğumuz telefonlarımızdaki pusula veya navigasyon uygulamalarına başvuruyoruz. Ancak teknolojiden uzak kaldığımızda doğanın sunduğu ipuçlarına dikkat etmek gerek. Örneğin; ağaçların yosun tutan kısımları, karınca yuvalarının yönü ya da Kutup Yıldızı gibi doğal işaretlerle yön tayini yapılabilir. Ancak bu yöntemler her zaman işe yaramayabilir. Kapalı havalarda yıldızları göremeyebilir ya da çevrede yeterli gözlem yapacak veri bulunamayabilir.
Fakat güneşli bir günde, sadece bir çubuk ve iki taş kullanarak yönümüzü doğru şekilde belirleyebiliriz. Üstelik bu yöntem oldukça kolay ve eğlenceli!
Nasıl Yapılır?
Gerekenler:
-
Yaklaşık 30-40 cm uzunluğunda düz bir çubuk
-
İki adet küçük taş
Adım Adım Uygulama:
-
Güneş ışığı alan düz bir zemine çubuğu dik bir şekilde yerleştirin.
-
Çubuğun gölgesinin ucuna bir taş koyun. (Bu birinci taş)
-
15-20 dakika sonra gölgenin yeni ucuna ikinci taşı yerleştirin.
Bu iki nokta doğu-batı doğrultusunu verir. Çünkü Güneş gökyüzünde doğudan batıya doğru hareket ederken, çubuğun gölgesi ters yöne, yani batıdan doğuya doğru ilerler. Birinci taş batıyı, ikinci taş ise doğuyu gösterir. Taşların arasına yüzünüz dönük şekilde durduğunuzda; sağınız doğu, solunuz batı, yüzünüz kuzey, arkanız güney yönünü gösterir.
Peki Bu Nasıl Mümkün Oluyor?
Bu yöntemin temelinde, Dünya’nın kendi ekseni etrafında batıdan doğuya doğru dönmesi yatıyor. Bu hareket nedeniyle, Güneş bize göre gökyüzünde doğudan yükselip batıdan batıyormuş gibi görünür. Buna “göreli hareket” adı verilir. Tıpkı hareket eden bir arabanın içinden, dışarıdaki sabit nesnelere bakarken yanılsama yaşamamız gibi, Güneş’in hareketi de Dünya’dan böyle algılanır.
Düşünmeye Değer Sorular
Gölge boylarının değişimi zamanla birlikte ipuçları da verir. Eğer ikinci gölge, birinci gölgeden daha uzunsa bu durum genellikle öğleden sonra çekilen bir sahneye işaret eder. Çünkü Güneş öğlen tepe noktasına ulaştıktan sonra batıya doğru alçaldıkça gölgeler uzamaya başlar.
Ayrıca bu yöntemi Güney Yarım Küre’de uygularsanız yön tayininde kuzey-güney doğrultusunda terslik oluşur. Çünkü Güneş, Güney Yarım Küre’de kuzey yönünden gökyüzünde seyreder. Bu nedenle aynı yöntemde yüzünüz güney yerine kuzeye değil, tam tersine dönük olabilir. Bu ayrıntı, bulunduğunuz enleme göre dikkatle yorumlanmalıdır.
Pusula ile Neden Tam Uyuşmaz?
Deney sonunda çubuğun gösterdiği doğu-batı doğrultusu ile pusulanın gösterdiği yön arasında ufak bir fark gözlemlenebilir. Bunun nedeni, çubukla elde edilen yönlerin coğrafi kutuplara, pusulanın ise manyetik kutuplara göre belirlenmesidir.
Yön bulmak için illa ki teknolojik aletlere ihtiyaç yok. Güneş’in gökyüzündeki konumundan faydalanarak, doğanın bize sunduğu yöntemlerle de yönümüzü tayin edebiliriz. Üstelik bu yöntem hem bilimsel, hem eğlenceli hem de öğretici! Doğaya çıktığınızda bir çubuk ve iki taşla bu deneyimi yaşamayı unutmayın.
