Teknolojinin hızla ilerlemesi toplumda bir takım sorunları da beraberinde getiriyor. Bunlardan bir tanesi de ekran bağımlılığı. Önceleri sadece televizyonların varlığı bu sorunu şimdiki kadar üst sıralara taşımıyordu fakat zaman geçtikçe ilerleyen teknoloji yeni araçları beraberinde getirdi. Özellikle ceplerimize giren telefonlar bu bağımlılığı her geçen gün daha da tehlikeli boyutlara taşımakta. Uzmanların konu ile ilgili verdikleri bilgiler ise şöyle;
Ekran Bağımlılığı Nedir?
Ekran bağımlılığı genel hatları ile televizyon, tablet, cep telefonu gibi sürekli ekrana bakma gerektiren cihazları uzun süre kullanmak ve ihtiyaç olmadığı halde bu ekranları kullanmadan duramama halidir. Ekran bağımlılığını görebileceğimiz online oyunlar, sosyal medya gibi bir çok mecra var. Çağın getirisi olan bu psikolojik durum, günlük hayatlarımızı etkilerken, aynı zamanda da sosyal ve bilişsel bir takım sorunlara yol açabilmektedir.
Ekran bağımlılığı psikolojik bir rahatsızlık olmakla birlikte, doğru yaklaşımla ve terapi desteğiyle baş edilebilir ve kişi normal hayatına devam edebilir.
Ekran Bağımlılığını Nedenleri, Nasıl Önlenir?
Ekran bağımlılığı incelendiğinde en çok görülen dönem çocukluk ve gençlik dönemleridir. Küçüklükten itibaren ekranlara maruz bırakılmak, çocuklarda ekranın bir dikkat dağıtıcı olarak kullanılması ve tabi ki ekranların bize sunduğu ilgi çekici içerikler ekran bağımlılığına olan yatkınlığı arttırabilir ve ileride bir takım sorunlara yol açabilir. Gelişim sürecinde devamlı ekrana bakan çocukların zamanla gerçek hayatla olan bağları zayıflayabilir ve gerçek hayattaki değişimleri gözlemlemekte zorlanabilir. Bununla birlikte ileriki dönemlerinde ekrana bağımlı bireylere dönüşme olasılıkları yüksektir.
Ekran bağımlılığının nedenlerinden bir başkası ise gerçeklikten kaçma isteği, dış gerçek hayattaki başarısızlık ve beğenilme, başarı isteğidir.
Ekran Bağımlılığı Nasıl Anlaşılır?
Ekranlar sosyal ilişkilerimizi etkiliyorsa, çevremize olan ilgimizde gözle görülür oranda azalma varsa, sosyal faaliyetlerimiz eskiye oranla daha az ise, ekranlar karşısında sınırsız zaman geçiriyorsak, bu nedenle yorgun ve uykusuz hissediyorsak ekran bağımlılığından söz edebiliriz. Kişi kendi hayatından kopuk ve sosyal medyayla aşırı ilgiliyse bu durum kişinin hayatında ailevi, sosyal ve sağlık sorunlarına neden oluyorsa kaynağı araştırılmalı ve çözüm bulunmalıdır.
Ekran bağımlılığının anlaşılabileceği bir diğer nokta ise akademik ve iş hayatında performans düşüşlerileridir. Kişi ekrana bakarak daha çok zaman harcadıkça bilişsel olarak yorgun hissedecek ve odaklanma güçlüğü çekecektir. Bu güçlük akademik ve profesyonel hayatına da yansıyacak ve kişinin performansını düşürecektir.
Özellikle ekran bağımlılığının küçük yaşlarda gözlemlendiği durumlarda bu soruna ek olarak, konuşmada, fiziksel becerilerin gelişiminde ve sosyalleşme süreçlerinde gecikme, bilişsel bozukluklar, yaratıcı düşünmenin gelişememesi, sosyal dünyaya adaptasyon güçlükleri gibi problemler de eşlik edebilir.
Ekran bağımlılığının zararları
Teknoloji hayatımızın bir parçası ancak doğru kullanılmadığında bir çok zararları ortaya çıkmaktadır. Çocuk ve ergenlerde ekran süresi uzadıkça dikkat eksikliği, hiperaktivite bozukluğu, dürtü kontrol bozukluğu en çok öne çıkan rahatsızlıklardır.
Aynı zamanda çocukların daha obsesif düşüncelerinin olması, daha kaygılı ve içe dönük olması, sosyal kaygılarının artması ve özgüveninin düşmesi gibi bir çok durumla karşılaşmaktayız.
Çocuk ve ergenler ekran karşısında fazla zaman geçirdikçe bazı cinsel veya şiddet içerikli durumlarla karşılaşabiliyorlar. Bu durum çocuklar için tehlike oluşturmaktadır.
Çocuklar bazen sosyal medyada gördükleri insanlarla kendilerini karşılaştırabilmekte, yaşadıkları hayatı beğenmeme, yaşam doyumunun azalması, kendini beğenmeme gibi durumlarla karşılaşmaktayız. Aynı zamanda çocuklar sanal dünyadan gerçek dünyaya geçmekte zorlanmaktadırlar ve bu durumda akademik olarak düşüşler ve anlama güçlüğü yaşarken ailelerinden uzaklaşmaktadırlar.
Alınacak küçük önlemler ise, ekran karşısında geçirilen zamanın azaltılması açısından faydalı olabilir.
• Telefonların ve sosyal ağların bildirimlerini kapatmak.
• Belli bir saatten sonra başta televizyon ve bilgisayar olmak üzere bu aletleri kapalı konuma getirmek.
• Aile ya da arkadaşlar ile geçirilen sosyal zamanları arttırmak ve bu zamanlarda televizyon gibi aletleri kapalı konuma getirmek.
• Yatak odasında televizyon, bilgisayar gibi aletler bulundurmamak.
• Cep telefonunu özellikle geceleri bulunulan odadan farklı bir yere götürmek.
Öte yandan bilindiği gibi, telefon, tablet ve bilgisayar gibi araçların yaydığı mavi ışığın uyku kalitesi üzerinde olumsuz etkileri bulunmaktadır. Uykusuzluğun ya da kalitesiz uykunun başta depresyon olmak üzere genel sağlık üzerinde de negatif yönde etkileri olduğu da bilinmektedir. Bu doğrultuda her ne kadar alınabilecek bireysel önemler ile ekran kullanımı daha kontrollü bir hale getirilmeye çalışılsa da, önlenemeyen ve kontrol edilemeyen ekran bağımlılığı tedavi edilebilir bir durumdur ve profesyonel yardım almak gerekir.
Unutmayın yanlış olan bir şeylere dur demek biz yetişkinlerin elinde. Yeni gelen nesli korumak ve sağlıklı bir gelecek kurabilmek adına bu gerçeklerle yüzleşip sorunları ciddiye almamız ve buna bir dur dememiz şart.