Selçuklu döneminde Anadolu'nun dört bir yanına yayılan kervansaraylar, ticaretin ve medeniyetin can damarıydı. Bugün hâlâ ayakta duran bu taş yapılar, sadece tüccarların değil, tarihe ilgi duyanların da rotasında yer alıyor. Aksaray’dan Konya’ya, Kayseri’den Afyon’a uzanan bu hanlar, taş işçiliği, mimari detayları ve kültürel izleriyle Selçuklu'nun görkemli geçmişine ışık tutuyor. İşte Anadolu’da öne çıkan kervansaraylardan bazıları:
Sultan Han (Aksaray): Görkemin Taşa Yansıyan Hali
Anadolu’daki en büyük Selçuklu kervansarayı olan Sultan Han, 1229 yılında I. Alaeddin Keykubad tarafından yaptırıldı. II. Gıyaseddin Keyhüsrev tarafından genişletilen yapı, etkileyici taş işçiliği ve karma tipli yapısıyla dikkat çeker. Ortasında yükselen konik kubbesi, yorgun kervanlara hedeflerine ulaştıklarını müjdelercesine görünür.
Obruk Han (Konya): Tarihin Sessiz Şahidi
Karatay ilçesinde, ıssız bir konumda yer alan Obruk Han, adını yanındaki Kızören Obruğu’ndan alıyor. Mimari eksiklikleri ve kitabesiz oluşu, onun erken döneme ait olduğunu düşündürüyor. Duvarlarında haç motifleri ve Bizans’tan devşirme taşlar görülürken, görkemli taç kapının yokluğu kaleyi andıran bir hava yaratıyor.
Tuzhisar Sultan Han (Kayseri): Orta Çağ’da Bir Isıtma Harikası
1230-1234 yıllarında inşa edilen bu han, Aksaray’daki Sultan Han’a benzerliğiyle dikkat çeker. Taç kapıdan geçince yıldızlı bir kubbe sizi karşılar. Döneminin şartlarına göre oldukça gelişmiş olan kalorifer sistemi, 4 km uzaklıktaki suyun ısıtılıp borularla odaya verilmesiyle çalışıyordu.
Ağzıkara Han (Konya): Taşın Üzerine İşlenen Sanat
1231’de yapımına başlanan ve 1240’ta tamamlanan han, zengin taş süslemeleri ve kubbeli yapısıyla göz alıcı bir mimariye sahip. Karma yapısıyla hem yaz hem de kış aylarında konaklama sağlar. Merkezde yer alan köşk mescit ise hanın karakteristik özelliği olarak öne çıkıyor.
Zazadin Han (Konya): Sadeliğin Zarafeti
1235 yılında inşasına başlanan ve 1237’de tamamlanan Zazadin Han, zamanla adını “Sadeddin”den almıştır. Vezir Sadeddin Köpek tarafından inşa ettirilen han, Roma döneminden kalma taşlarla inşa edilmiştir. Görkemli süslemeler yerine sadeliği ile ön plana çıkan yapı, avlusundaki odaları, hamamı ve mescidiyle dikkat çeker.
Kargı Han (Alanya): Doğayla Bütünleşen Miras
Kargı Çayı kenarına konumlanmış olan Kargı Han, kitabesi olmamasına rağmen mimarisi sayesinde 13. yüzyılın ortalarına tarihleniyor. Doğayla iç içe olan konumu, onu eşsiz kılıyor. Bugün hâlâ restore edilmeden ayakta kalan en sağlam kervansaraylardan biri olma özelliğini taşıyor.
Sahib Ata Han (Afyon): Afyon’un Tarihi Yüzü
1249 yılında Sahipata Fahreddin Ali tarafından yaptırılan bu han, klasik kervansaray mimarisiyle öne çıkar. Köşk mescitli yapısı, geniş avlusu ve kapalı bölümleriyle Afyonkarahisar’daki en büyük kervansaraydır. Beş bölümden oluşan bu yapı, Selçuklu'nun bölgedeki en önemli ticaret ve konaklama noktalarından biri olmuştur.
