Her yıl, Ocak ayının ilk pazar günü başlayan haftada, tüberküloz hastalığına karşı farkındalık oluşturmak amacıyla Türkiye'de "Verem Eğitimi ve Farkındalık Haftası" etkinlikleri düzenlenmekte. Erzincan İl Sağlık Müdürlüğü, yaptıkları bilgilendirmeler ile halkın tüberküloz hakkında daha fazla bilgi edinmesi ve dikkatinin çekilmesi hedefleniyor.
Uzmanların verdikleri bilgiler ışığında tüberküloz hastalığına dair bilinmesi gerekenleri ve sıkça sorulan soru ve cevapları sizlerle paylaşıyoruz;
Tüberküloz Nedir?
Tüberküloz, hava yoluyla bulaşan, Mycobacterium tuberculosis adlı bakterinin neden olduğu ve çoğunlukla akciğerleri tutan bulaşıcı bir hastalıktır. Akciğer ya da larinks tüberkülozu olan hastalar, öksürme, hapşırma ya da konuşma yoluyla bu basili havaya saçarak bulaşma riskini artırırlar. Özellikle hasta ile yakın temasta bulunan kişiler, hastalıktan daha fazla etkilenebilirler.
Tüberküloz basili ile enfekte olan her birey hasta olmayabilir. Latent tüberküloz enfeksiyonu (LTBE) olarak bilinen bu durumda, kişi enfekte olmuş ancak hastalık belirtisi göstermemektedir. Ancak enfekte kişiler, hastalık geliştirmedikleri sürece başkalarına hastalığı bulaştırmazlar.
Tüberküloz, tedavi edilebilen bir hastalık olmakla birlikte tedavi edilmediğinde ölümle sonuçlanabilir. Dünya Sağlık Örgütü'ne (DSÖ) göre, tüberküloz tedavi edilirse, hastaların yaklaşık %85’i iyileşmektedir. Düzenli tedavi ve ilaç kullanımının önemi büyüktür, çünkü tedaviye uyumsuzluk ya da ilaç direnci tedavi başarısızlıklarına yol açabilir. Bu nedenle tedavi süresi boyunca doktor gözetiminde olmak çok önemlidir.
Her yıl dünyada milyonlarca kişi tüberküloz hastalığına yakalanmakta ve maalesef birçok kişi hayatını kaybetmektedir. DSÖ verilerine göre, 2022 yılında yaklaşık 10.6 milyon yeni tüberküloz vakası tespit edilmiş, bunlardan 1.3 milyon kişi hayatını kaybetmiştir. Tüberküloz, bulaşıcı hastalıklar arasında COVID-19'dan sonra ikinci sırada yer almaktadır.
Ancak küresel düzeyde tüberkülozla mücadele etkin bir şekilde sürdürülmekte, 2000-2022 yılları arasında yaklaşık 75 milyon hayat kurtarılmıştır. Birleşmiş Milletler ve DSÖ, 2030 yılına kadar tüberküloz hastalığını sonlandırmayı hedeflemektedir. Ülkemizde de tüberkülozun elimine edilmesi için ulusal sağlık programları etkin bir şekilde uygulanmaktadır. Tüberküloz tanı ve tedavi hizmetleri, tüm sağlık kuruluşlarında ücretsiz olarak sunulmaktadır. Ayrıca tüberküloz hastalarının tedavisinde kullanılan ilaçlar ve koruyucu tedavi uygulamaları da devlet tarafından sağlanmaktadır.
Tüberkülozun yayılmasını önlemek için bireysel hijyen kurallarına dikkat edilmesi, özellikle uzun süreli öksürük şikayetleri veya tüberküloz hastasıyla teması olan kişilerin vakit kaybetmeden sağlık kuruluşlarına başvurması gerekmektedir. Tüberküloz tedavisinin başarılı olması için ilaçların düzenli ve yeterli süreyle kullanılması, hastaların tedavi sürecine uyum sağlaması önemlidir.
Verem Eğitimi ve Farkındalık Haftası, tüberkülozla mücadelede önemli bir adım atılmasını sağlamakta, toplumun bu konuda bilinçlenmesini hedeflemektedir. Her birey, hastalık belirtilerine karşı dikkatli olmalı ve sağlık kuruluşlarından destek almalıdır. Sonuçta, tüm bu bilinçli adımlar, "Veremsiz Bir Türkiye" hedefinin gerçekleştirilmesine katkı sağlayacaktır.
Verem (Tüberküloz) Hastalığı Hakkında Sıkça Sorulan Sorular:
1. Verem tedavi edilmezse ne olur?
Verem tedavi edilmezse, hastalık ilerler ve akciğerler ile diğer organlara yayılabilir. Bu durum solunum yetmezliği, kalıcı akciğer hasarı, beyin ve diğer organlara yayılım gibi ciddi sorunlara yol açabilir. Ayrıca, tedavi edilmeyen verem hastaları bulaşıcıdır ve başkalarına hastalığı yayma riski taşır.
2. Verem hastalığının tedavisi ne kadar sürer?
Verem tedavisi, genellikle 6 ila 9 ay arasında sürer. Bu süre zarfında, hastaların düzenli olarak doktor kontrolünde olması, tedaviye uygun şekilde devam etmeleri ve antibiyotiklerin tam dozda kullanılması çok önemlidir. Tedavi süreci tamamlanmadan ilaçların kesilmesi, bakterilerin direnç kazanmasına yol açabilir.
3. Verem (Tüberküloz) nasıl bulaşır?
Verem, genellikle enfekte kişinin öksürmesi, hapşırması veya konuşması sırasında havaya yayılan damlacıklar aracılığıyla bulaşır. Sağlıklı bireyler bu damlacıkları soluyarak hastalığa yakalanabilir. Ancak, gizli verem (latent tüberküloz) bulaşıcı değildir.
4. Verem aşısı var mı?
Evet, vereme karşı koruyucu bir aşı vardır: BCG (Bacillus Calmette-Guérin) aşısı. BCG aşısı, özellikle çocukları, tüberkülozun ağır ve ölümcül türlerinden korur. Aşı, tüberkülozun yayılmasını azaltmada etkili olabilir.
5. Verem hastalığı tedavi edilmezse nasıl yayılır?
Tedavi edilmeyen aktif verem hastalığı, çevreye hızla yayılabilir. Bakteriler, hastanın öksürmesi, hapşırması veya konuşması sırasında havaya saçtığı damlacıklarla başkalarına bulaşır. Bu, özellikle kalabalık, kapalı ve kötü havalandırılan ortamlarda daha yüksek bulaşma riski yaratır.
6. Verem belirtileri herkeste aynı mıdır?
Verem belirtileri, bazı bireylerde hafif seyredebilirken, diğerlerinde daha belirgin ve şiddetli olabilir. Yaygın belirtiler arasında uzun süreli öksürük, gece terlemeleri, halsizlik, kilo kaybı ve iştahsızlık bulunur. Ayrıca, akciğer dışında başka organlara yayıldığında, ek belirtiler de görülebilir.
7. Verem hastalığı kimlerde daha sık görülür?
Verem, genellikle bağışıklık sistemi zayıflamış bireylerde daha sık görülür. HIV/AIDS, kanser tedavisi, şeker hastalığı ve malnütrisyon gibi durumlar, tüberkülozun aktifleşmesine neden olabilir. Ayrıca, kalabalık ve kötü hijyen koşullarında yaşayan kişilerde de risk artar.
8. Verem teşhisi nasıl konulur?
Verem teşhisi, hastanın belirtileri ve risk faktörlerine göre çeşitli testlerle konur. Bu testler arasında balgam mikroskobu, akciğer grafisi, tüberkülin deri testi (Mantoux testi) ve kan testleri bulunur. Ayrıca, daha kesin tanı için balgam kültürleri veya PCR testleri yapılabilir.
9. Verem (Tüberküloz) bulaşıcı mıdır?
Evet, aktif tüberküloz bulaşıcıdır. Özellikle tedavi edilmeden önce, hastalar öksürme veya hapşırma sırasında mikropları havaya yayarak çevrelerindeki kişilere bulaştırabilirler. Ancak, gizli (latent) tüberküloz bulaşıcı değildir.
10. Verem tedavisinde kullanılan ilaçlar nedir?
Tüberküloz tedavisinde, genellikle birden fazla antibiyotik kullanılır. Bu ilaçlar, bakterinin öldürülmesine yardımcı olur ve hastalığın tedavi edilmesinde etkilidir. En yaygın kullanılan ilaçlar arasında izoniazid, rifampin, pirazinamid ve etambutol bulunur.
Bu hastalık, erken teşhis ve düzenli tedavi ile tamamen iyileştirilebilir. Ancak tedavi edilmezse ciddi komplikasyonlara yol açabilir.
