Leblebi denilince akla ilk gelen yerler şüphe yok ki Erzincan, Çorum ve Elazığ (Ağın)’dır. Gevrekliği, boyutu ve lezzetiyle öne çıkan kavrulmuş leblebiyi taze ve sıcakken yemek ayrı bir keyif verir. En meşhur olduğu bu üç yöreye ait leblebilerin özelliklerini sizlerle paylaşarak karşılaştırma imkanı sunuyoruz. Ama önce leblebinin tarihine bir göz atalım;
Evliya Çelebi, 17. yüzyılda leblebinin İstanbul'da yaygın şekilde tüketildiğini ve bu 100 dükkân ve 400 çalışanın olduğunu belirtmektedir. Nohutun ısıtılıp bekletilmesini keşfetmiştir. Leblebi nohutun işlenmesiyle elde edilen bir kuruyemiş türüdür. Nohutun günlerce uğraşı sonucu terbiyesi ile, özel fırınlarda kavrulmasıyla elde edilir. Bu işlem şu aşamalardan geçer: Nohut 3 ayrı günde 3 kez tavlama işlemine yani ısıtılma işlemine tabi tutulur. 3. tavlamadan sonra bir alana serilerek dinlenmeye bırakılır. Bu yaklaşık 15 günlük bir süreyi kapsar. Leblebi yapılacağı günün akşamı ıslatılarak kabarması sağlanır. Ertesi gün leblebi yapılacağı tavada önce ısıtılır, sonra "mafrak" denilen aletle hafifçe bastırılarak kabuklarının çıkarılması sağlanır. Bu işlem sırasında nohutların bir kısmı ikiye bölünür. Bu ikiye ayrılanlar elekle bütünlerden ayrılır. Bölünenlere "kırık leblebi" de denir. Bunlardan daha çok leblebi unu yapmak için yararlanılır. Bütün olan leblebiler değişik şekillerde satışa sunulur. Bir kez daha kavrulma işlemine tabi tutulmaları sonrasında sarı üstüne siyah benekli görünüm kazanır. Buna "çifte kavrulmuş leblebi" denir. Taze leblebinin iki parmak arasında sıkıldığında un gibi ufalanması gerekir. 40 çeşit leblebi bulunmaktadır. Başlıca Leblebi çeşitleri, Kavrulmuş, şekerli, beyaz, çıtır, tuzlu, acılı, ballı, haşhaşlı, susamlı, çikolatalı, vanilyalı, karanfilli, soslu, kahveli, muzlu, portakal aromalı, vişne aromalı, hindistan cevizli çeşitleri ile mağaza ve dükkanlarda satışa sunulmaktadır.
Erzincan leblebisi
Kuruyemiş denildiği zaman hem tatlı hem tuzlu çeşitleriyle akla ilk gelen isim olan Erzincan tava leblebi üretimi en zor olan gıdalardan biridir ve çok önemli bir protein kaynağıdır. Erzincan leblebisi ve çeşitleri oldukça ünlüdür. Erzincan leblebisi diğer leblebilerden farklıdır. Farklılığı Erzincan nohutundan ileri gelmektedir. Erzincan nohutu diğer şehirlerde yetişen nohutlara nazaran daha iridir. Kendine has tadı ile ünlenen Erzincan tava leblebisi şöyle yapılır; Nohutlar sulama kanallarında sulanır. Tavlama kazanında tavlandıktan sonra yaklaşık 1 ay bekletilir. Bu beklemeden sonra, kazanda tavlanan nohudun malafak tavasında leblebi haline gelmesi sağlanır.
Daha sonra kavurma makinesinde 150 derece ısıda 5 dakika kavrulan nohut leblebi halini almış olur. Erzincan tava leblebisinin en önemli farkı kavurma ve dinlendirme sürecinde ortaya çıkar.
Erzincan lezzeti olan ve kuruyemiş denildiğinde akla ilk gelen Erzincan Tava leblebisi İri taneleri ve bakır tavada kavrularak pişirme özelliğiyle tercih nedeni oluyor. Erzincan’a özgü ve tadıldığında ayrı bir aroma ile farkını gösteren Erzincan Tava Leblebisi dişleri yormadan tüketilme özelliğini taşıyor.
Özelliği ise her şehirde üretilen nohutla aynı nohut olmasına rağmen, farkı pişirme tarzında saklı.
Birçok yerde olduğu gibi otomatik kavurma makinelerinde, alüminyum veya çelik tamburlarda değil Bakır Tamburlarda beneklenerek meşhur Erzincan Tava Leblebisi haline geliyor. Bu leblebinin en önemli özelliklerinden biride sıradan leblebilere göre 15 gün değil de 1 ay dayanması.
Erzincan Tava Leblebisinin özelliği yok denecek kadar yağ oranının düşük olması ve nohutundan kaynaklanıyor.
Bu altın değerinde kuruyemişin faydaları ise oldukça çoktur.
Öncelikle önemli bir protein kaynağıdır. Leblebinin bel ağrılarına, diş etlerine ve bağırsaklara iyi geldiği; vücuttaki su miktarını dengelediği bilinmektedir.
Çorum Leblebisi
Çorum’un meşhur sarı leblebisi, yerli ve yabancı turistlerin yoğun olarak talep ettikleri ürünlerin başında gelir. Son yıllarda giderek artan çeşit zenginliği ile başta Almanya olmak üzere Avrupa’nın diğer ülkelerine, Avustralya’ya, Amerika’ya, Kanada’ya ve Asya ülkelerine ihraç edilmektedir. Çorum leblebisinin geçmişi 3 asır öncesine kadar gitmektedir. Ahmedi Sever isminde muhterem bir zatın Çorum’da yetişen nohut cinslerinden leblebiyi imal ettiği söylenmektedir. Yaklaşık 3 asırdır ilimizde üretimi yapılan leblebinin adı adeta Çorum ismi ile özdeşleşmiştir. Çorum denince leblebi, leblebi denince ise akla hemen Çorum gelir. Kuru nohudun leblebiye dönüşmesi günler süren, zahmetli birçok işlemin sonunda gerçekleşmektedir. Sarı Çorum Leblebisinin imalatında kullanılan Damla cinsi nohut kalın kabuklu ve kabuğunu çabuk atma özelli¬ğine sahip olduğundan özellikle tercih edilmektedir. Nohut seçimi yanında işin ehli ustaların mahareti ve yılların deneyimi ile ortaya çıkmış imalat sürecinde uygulanan kendine has teknik ile kullanılan araç-gereç hep birlikte, Çorum Leblebisini vazgeçilmez kılan ve ününün yıllar öncesinden bugünlere taşınmasında ki sebepleri oluşturmaktadır. Çorum’da leblebicilik başlı başına bir meslektir. Esnaf ve sanatkarının mesleği dayanışmayı artırmak üzere “Çorum Leblebisi Üretim ve Pazarlama Kooperatifi” kurulmuştur. Çorum’da her sokak başında bir leblebici bulmanız mümkündür. Hala eski sistemle toprak ocaklar da çalışan leblebiciler yanında modern imalat sistemleri kullanan ve AR-GE çalışmalarına önem veren imalatçılar da vardır.
Ağın Leblebisi :
Çerez sofralarının vazgeçilmez yiyeceği olan Ağın Leblebisi yörede en az Çorum ve Erzincan Leblebisi kadar üne sahiptir. Özel yapımı ve kendine has nefis tadıyla bilinen Ağın Leblebisi dosttan dosta gönderilecek güzel bir hediyedir.
Ağın Leblebisi ( Coğrafi işaretli ) Ağın Doğuanadolu'nun en küçük ve kadim ilçelerinden biridir. Yüzyılı aşkın bir süredir, yapıla gelen Ağın leblebisinin serüveni ve yapılış şekli enteresandır.
Ağın'da yetişen tüylü nohut cinsinden başka bir nohuttan yapılamaz.
Ağın'ın Bademli köyünde bulunan çok ince bir kumla kavrularak yapılır.
Nohutlar önce "gırdik" diye tabir edilen şekide hafif haşlanır.
Odun ateşinde ince kum kızdırılır, haşlanan nohutlar kızgın kum'a dökülerek kavrulur.
Annelerin ellerinden her türlü içeceğinizin yanında tadına doyum olmaz.
Vitamin bakımından zengin olan leblebi anne olacak kadınların, anne sütünün artmasını sağlar.
Düzenli bir şekilde tüketilirse faydasını görebilirler.
Leblebi bağışıklık sistemini güçlendirmeye yardımcı olur.
İçeriğinde bulunan bol miktardaki lif kaynağından dolayı sizleri uzun bir süre tok tutmaya yardımcı olmaktadır.
Kolesterolü olan kişilerin, kolesterolünü dengelemeye yardımcı olmaktadır.
Cilt hücrelerini yeniler, daha genç ve sağlıklı bir cilt görümü sağlamakladır.
Kan şekerinizi düzenlemeye yardımcı olur.
Yapılan araştırmalara göre kanseri önlemeye bire bir olduğu saptanmıştır.
İçeriğinde bulunan kalsiyum sayesinde kemiklerinizi güçlendirmeyi sağlamaktadır.
Her sabah kahvaltısından sonra bir avuç kadar leblebi tüketen kişiler güne zihinde başlar, oldukça enerjili ve pozitif olurlar.
Kavrulmuş leblebi kalp krizi riski, damar tıkanıklığı gibi sağlık sorunlarının giderilmesine yardımcı olmaktadır.
Özellikle diyet yapmak isteyen kadınların kolay bir şekilde kilo vermeleri için leblebi tüketmeleri önerilir. Leblebi lifli oluşundan dolayı sizi tok tutar, iştahınızı keser.
