Mozaik kabaca, “bir yüzeyin, farklı renklerdeki küçük parçacıklarla süslenmesiyle üretilen eserler, şeklinde tanımlanabilir. Kadim mozaik sanatının en seçkin örneklerinin pek çoğunda ise taş, seramik veya cam parçaları kullanıldığı biliniyor. İşte Anadolu toprakları, günümüzden uzun zaman önce önemli yapıların duvarlarını veya zeminlerini süsleyen göz alıcı mozaiklere ev sahipliği yapıyor. Kadim mozaik sanatının paha biçilmez eserlerinden bazıları mitolojik olayları bazıları ise gündelik yaşamdan sahneleri konu ediniyor. Yani mozaikler geçmiş dönemlerde yaşayan insan topluluklarının kültürleri, inanç ve düşünce sistemleri hakkında da önemli izler barındırıyor. Bu yazımızda, mozaik sanatının ülkemizdeki en değerli eserlerinden bazılarını bir araya getirdik. İşte Çingene Kızı’ndan Sulusaray’a Türkiye’nin en önemli mozaikleri.
1. Çingene Kızı mozaiği – Gaziantep
Çingene Kızı olarak isimlendirilen eser Türkiye’nin en değerli mozaikleri söz konusu olduğunda hemen her türlü listenin üst sıralarında yer alıyor. Ayrıca ülkemizdeki en ünlü mozaiklerden biri olduğuna da şüphe yok. Gaziantep’teki Zeugma Mozaik Müzesi içerisinde sergilenen eser, müzenin en dikkat çekici parçalarından.
Milattan sonra 2. yüzyılın sonuna tarihlenen Çingene Kızı mozaiğinin Zeugma Antik Kenti’ndeki Maenad Villası’nın yemek odasının tabanını süslediği düşünülüyor. 1998 yılında gerçekleştirilen kazı çalışmalarında keşfedilen eserde kullanılan tekniğin ünlü ressam Leonardo Da Vinci’ye Mona Lisa’yı resmederken ilham kaynağı olduğu düşünülüyor.
2. Amisos mozaiği – Samsun
Listemizin ikinci sırasındaki eser, 1958 yılında Samsun yakınlarındaki Amisos isimli antik kentte keşfedilen eşsiz bir mozaik. Orijinal hali 10 panodan oluşan mozaik taban, 56 metrekarelik bir alanı kaplıyor. Milattan sonra 3. yüzyılın sonlarında yapıldığı düşünülen eserde farklı mitolojik karakterlere ve temalara ait tasvirler yer alıyor.
3. Amazonlar villası – Şanlıurfa
Şanlıurfa Müzesi yakınlarında yer alan Haleplibahçe isimli müze Halep’te keşfedilen mozaiklere ev sahipliği yapıyor. Müzedeki en ilgi çekici eser ise Amazonlar Villası adını taşıyor. Amazonlar villası, mozaiklerle bezeli odalardan oluşan villa tipi bir eser. Eserde Akhilleus’un hayatından kesitler ve amazon betimleri yer alıyor.
4. İskelet mozaiği – Hatay
Hatay Arkeoloji Müzesinde sergilenen bu ilginç mozaik milattan sonra 3. yüzyıla tarihleniyor. Eserde, adından da anlaşılabileceği gibi neşeli bir iskelet ve çeşitli tartışmalara neden olan bir yazı bulunuyor. Bazı uzmanlara göre mozaikteki yazı neşe, neşelen, mutlu ol, hayata katıl gibi anlamlar taşıyor. Kimi araştırmalara göre de ‘akşam yemeğine geç kalan’ gibi bir karşılığı var. Üzerinde ne yazıyor olursa olsun bu kadim eser, Türkiye’nin en önemli mozaikleri arasında yer alıyor.
5. Akratos ve Euphrosine mozaiği – Gaziantep
Türkiye’in en önemli mozaikleri listesinde yer alan ve Gaziantep Zeugma Müzesinde sergilenen Akratos ve Euphrosine mozaiği Çingene Kızı mozaiğinin yan odasından çıkarılan mozaiklerden oluşuyor. Akratos ile su perisi Euprosine’nin görüldüğü mozaikte Akratos’un ilahi kaynaktan alınan altın krater içindeki kutsal şarabı, bereket boynuzu ile Euprosine’ye sunması tasvir ediliyor.
6. Akhilleus mozaiği – Gaziantep
Zeugma Müzesinde ziyaretçilerini bekleyen Akhilleus mozaiği, bu ünlü mitolojik kahramanı konu alan çok sayıdaki mozaikten biri. Eserde, kadim mitolojik anlatılara geçen bir sahne canlandırılıyor: Ünlü Akhilleus’un gerçek kimliğinin açığa çıktığı an.
7. Mozaikli Salon – İzmir
Metropolis Antik Kenti içerisindeki bir yapının salonunda keşfedilen mozaikler, Batı Anadolu’daki en iyi korunmuş eserler arasında gösteriliyor. Kısa süre önce keşfedilen mozaiklerde Antik Yunan tanrısı Dionysos, eşi Ariadne, aşk tanrısı Eros ve Maenad gibi figürler yer alıyor. Ayrıca mozaiklerde, aşk ve tiyatro gibi kavramlar işleniyor.
8. Sulusaray mozaiği – Tokat
Sebastapolis Antik Kenti, Tokat’ın Sulusaray ilçesi sınırları içerisinde yer alıyor. Bu antik şehir, Tunç Çağı’nda ortaya çıktığı düşünülen bir höyük üzerine kurulu. Antik kent, diğer tarihi yapılarının yanı sıra Sulusaray mozaikleri olarak adlandırılan eserlere de dikkat çekiyor.
9. Üç Güzeller mozaiği – Mersin
Türkiye’nin en önemli mozaikleri söz konusu olduğunda öne çıkan mozaiklerden biri de Mersin’in Silifke ilçesindeki Narlıkuyu Mozaik Müzesinde sergilenen Üç Güzeller mozaiği. Antik Roma döneminde inşa edilen bir hamamın parçası olan eserde Zeus’un üç güzeller olarak isimlendirilen kızları Aglaia, Thalia ve Euphrosine betimleniyor.
10. Okeanos ve Tethys mozaiği – Gaziantep
Türkiye’nin en önemli mozaikleri listemizin son sırasındaki Okeanos ve Tethys mozaiği Zeugma Müzesinde sergileniyor. Eser, Roma İmparatorluğu’nun erken dönemlerine tarihleniyor. Okeanos ve Tethys mozaiği, hayatın kaynağı olan ırmak tanrısı Okeanos ile eşi Tethys’in hikâyesini konu ediniyor.