(1861-1923)
HACI FEVZİ EFENDİ ERZURUM’DA (11 Temmuz 1919)
Hacı Fevzi Efendi ve diğer kaza delegeleri bir gecelik Ilıca’da konaklama neticesinde diğer vilâyet mümessillerinden daha erken bir vakitte Erzurum’a gelmişlerdir. Gümüşhane Delegesi Zeki Bey hatıratında; “Başka Vilâyetlerden henüz kimse gelmemişti. Yalnız Erzincan Murahhâsı Şeyh (Hacı) Fevzi ve Tokat murahhâsı Rıfat Bey gelmişler, Sansaryan Ermeni Mektebinde bir odaya yerleştirilmişlerdi.” demektedir.[1](Resim71) Nihayetinde 23 Temmuz 1919 günü Erzurum Vilayet Kongresi açılmıştır.
Hacı Fevzi Efendinin Erzurumda misafir olarak kaldıkları Sanasaryan Ermeni Mektebi (Arsen Yarman, age. c.I, s.408)
ERZURUM VİLAYET KONGRESİ GÜNLERİ
Erzurum Kongresi’nin açılış günü’ne dair Cevat Dursunoğlu şunları kaydeder; “Azalar birer ikişer kongrenin yapılacağı salona giriyor, toplantıda oturacakları yerleri tasarlıyor ve dışarıdaki güzel havayı kaçırmamak için tekrar bahçeye çıkıyorlardı.”[2]
“Saat onbir’de hep birden salona girildi. Mustafa Kemal Paşa ön sıralardan birinde oturan Erzincan Azası Şeyh Hacı Fevzi Efendi’nin yanına oturdu.”[3]
Kongre’nin açılışından itibaren Erzincan delegesi Hacı Ahmet Fevzi Efendi aktif vazifelere talip olmuştur. Evvelâ Kongre Divânı Meclis Reis Vekilliğine namzed olup iki rey almıştır. (Resim/Belge74)
(Kongre Divanı için, iki Re’is-Vekîli seçimini gösteren ve rey sayılarını rakamlarla belirten tutanak:)
(Erzurum Mümessili) Raif Efendi Hazretleri, 35 (rey).
Tırabuzon/Eyyübzâdeİzzet Beğ 35
Tırabuzon/(Hâcisâlihoğlu) Servet Beğ 35(34 ken 35 yazılmış)
TırabuzonluÖmer Fevzi Efendi 3
Erzurum Murahası (Hüseyin Rauf Orbay)Beğ 3
Erzincan Mümessili Hâci Fevzi Efendi 2
(Eyyûbîzâdeizzet Beğ) işte bu re’y, 34’e 1 eklenmiş ki, doğrudur
Tırabuzon/AbanoszâdeHüseyin Beğ 1
Tırabuzon mümessili Hüseyin Beğ 1(Abanoszâde olacak)
Giresun (Vakfıkebir) Murahhası Abdullah Beğ 1
Ademi iştirak 5 (sağ üst köşede yazılı). 5
Kuruçay Mümessili (Müftî) Şevki Efendi 1[4]
Milliyet, 12 Haziran 1969
Yukarıdaki vesika Şeyh Hacı Fevzi Efendi’nin Kongre Divânı Meclis Vekilliğinde aldığı oyların kayıtlı olduğu rey çizelgesidir.(Fahrettin Kırzıoğlu, age. c.3, s.82.)
Erzurum Kongresi Erzincan Delegesi Şeyh Hacı Ahmet Fevzi Efendi (Ali Kemali, Erzincan, s.314.)“-Saat onbir’de hep birden salona girildi. Mustafa Kemal Paşa ön sıralardan birinde oturan Erzincan Azası Şeyh Hacı Fevzi Efendi’nin yanına oturdu.’’ (C.Dursunoğlu, age. s.109)
Şeyh Hacı Fevzi Efendi’nin Kongre Divânı Meclis Vekilliğinde aldığı oyların kayıtlı olduğu zabıt tutanağından ayrıntıdır.(Fahrettin Kırzıoğlu, age. c.3, s.85.)
Daha sonra 24 Temmuz 1919 Perşembe günü, Şeyh Hacı Fevzi Efendi, Program Encümenliği’ne de aday olup 24 rey alarak ilk onbeş kişi içine girmiş ve bu encümenliğe seçilmiştir.
Program Encümeni cedveli;
1-(Nâibzâde, Kaadî, Hoca Mehmed)Raif Dinç(Erzurum)-44
2-(Hüseyin)Rauf (Orbay)Beğ (Erzurum)-43
3-Süleyman Necâti (Güneri)Beğ(Ağrı ili merkezi)/Karakilisa-43
4- (Hacısalihoğlu)Servet Beğ,(Tırabuzon)-43
5- (ÂlemdarzâdeMehmed)Tevfik(Çoruh)Beğ /Bayburd-41
6-(Hemşinli, Memişoğlu Hoca Mehmed)NecâtiBeğ-/Rize-35
7-(Eyyübîzâde)Ömer Fevzi Efendi,/Sürmene-33
8-(MütevellîzâdeYûsuf)Ziya Beğ,/Sivas-33
9-Câzim(Abuşoğlu) Beğ/Van-32
10-Fazlullâh(Moral)Efendi,/Sivas-30
11-( E.Binbaşı)SüleymanBeğ,/Bitlis-29
12-(Dr.Mahmud)CemîlBeğ,/Şebinkarahisar-28
13-(SerdârzâdeMehmed)Mustafa Efendi/Mes’ûdiye-27
14-(Kadirbeğzâde)Zeki Beğ,/Gümüşhane-25
15-(Nakşibendî Şeyhi)Hâcî Fevzî Efendi/Erzincan-24.[5]
24 Temmuz 1919 Perşembe günü yapılan “program encümeni” seçim sonuçlarının yazıldığı rey cedveli üstte.( Fahrettin Kırzıoğlu, age. c.3, s.88.)
Bir sonraki gün Nizâmnâne Encümeni seçimleri yapılmış ve Hacı Fevzi Efendi, bu seçimlerde 35 kişilik encümen aza namzedi arasından 22 rey alarak ilk dokuz’a girmiş ve NizâmnâmeEncümenliği’ne de seçilmiştir. (Resim79-80)
Hacı Fevzi Efendi’nin 22 rey alarak Nizamnâme Encümenliğine seçildiğini gösteren rey cedveli Üstte.(Fahrettin Kırzıoğlu, age. c.3, s.96.)
(“Nizâmnâme Encümeni” için seçilen 9 mümessil ile yeterli re’yalamıyan öteki 22 mümessilin aldığı re’yleri gösteren Cedvel İcmâli:)
1-İzzet Beğ,/(Maçka)45
2-Servet Beğ,/(Tırabuzon)43
3-Mustafa Kemal Paşa,/(Erzurum)42
4-Kazanasmazoğlu Kâzım Beğ,/(Tortum) 42
5-Kadirbeğzâde Zeki Beğ./(Gümüşhane) 35
6-Rif’atBeğ,/(Tokad)29
7-(Hüseyin)Rauf Beğ,/(Erzurum) 28
8-(Mütevellizâde Yûsuf) ZiyâBeğ/(Sivas)28
9-(Şeyh)Hâci(Ahmed) Fevzî Efendi/(Erzincan) 22
(Yukarıdaki 9 zât Nizâmnâme Encümeni’ne seçilmişlerdir.)[6]
Vesikanın altında seçilemeyen diğer 22 delegenin isimleri ve aldıkları reyler de yazılıdır.
Hacı Fevzi Efendi’nin 22 Rey alarak nizamnâme encümenliğine seçildiğini gösteren rey cedvelinden ayrıntı yanda.(Fahrettin Kırzıoğlu, age. c.3, s. 96.)
(***Sürecek)