Havalar tam ısınacak gibi olurken yeniden soğuması ve kar yağışının başlaması halk arasında kocakarı soğukları olarak bilinen Berdül’acüz'ü akıllara getirdi. Peki, Berdül’acüz nedir? Kocakarı soğukları ne zaman başlar ve biter? İşte bu soğukların ardında yatan tarihsel kökenler ve halk arasında bilinenler...
Berdül’acüz Nedir?
Berdül’acüz, Arapça'da "soğuk" anlamına gelen “berd” ve "yaşlı kadın" anlamına gelen “acûz” kelimelerinin birleşiminden oluşuyor. Türkçeye "kocakarı soğukları" olarak geçen bu terim, halk arasında sonbahar ile ilkbahar arasındaki geçiş döneminde görülen, sert ve ani soğukları anlatır. Genellikle Rûmî takvime göre 26 Şubat ile 4 Mart, miladi takvime göre ise 11-17 Mart tarihlerinde meydana gelir.
Kocakarı Soğuklarının Hikayesi
Berdül’acüz, halk arasında bir efsaneye dayalı olarak bu isimle anılıyor. Bir rivayete göre, Arap folklorunda "eyyâmü’l-acûz" (yaşlı kadın günleri) olarak bilinen bu günlerde, Âd kavmini helâk eden rüzgarın ortaya çıktığına inanılır. Kimi kaynaklara göre ise, soğukların bir kâhin olan yaşlı bir Arap kadınının kışın son günlerini haber vermesi nedeniyle bu isim verilmiştir.
Başka bir rivayete göre, sekiz oğlu olan yaşlı bir dul kadın, oğullarından kendisini evlendirmelerini istemiş ve onlar da ona, "Sekiz gece dışarıda kalmaya dayanabilirsen seni evlendiririz" demiş. Kadın yedinci gecede vefat edince, bu soğuklar ona nispet edilmiştir. Ayrıca, bir kocakarının yedi keçisinin soğuktan ölmesi de bu ismin bir başka kaynağı olarak anlatılmaktadır. Çeşitli rivayetleri olan bu konuda günümüze kalan ise sert soğuklar olmuştur.
Kocakarı Soğuklarının Tarihsel Yeri
Arap takvimine göre, Berdül’acüz günleri (yaşlı kadın günleri) belirli isimlerle anılır. Bu günlerin her birinin farklı bir anlamı ve halk arasında farklı efsaneleri vardır. Günler, Sın, Sınnebr, Vebr, El-Âmir, El-Mü’temir, El-Mu‘allil, Mutfi’l-Cemr gibi adlarla anılmaktadır. Ancak bazı kaynaklar bu sayıyı beşe, bazıları ise sekize çıkarmaktadır.
Türkiye'de Kocakarı Soğuklarının Etkisi
Berdül’acüz, halk arasında "kocakarı soğukları" olarak bilinir ve bu dönemde yoğun yağışlar, rüzgarlar ve sert geçen soğuk günler görülür. Genellikle Mart ayının ilk haftalarında başlar ve kısa bir süre içinde hava oldukça soğur. Kocakarı soğukları, kışın sonunu müjdelerken aniden kışı da geri getirmesiyle bilinir.
Halk bu dönemde tam havaların ısınacağını düşünürken kafası bir anda karışır. Çünkü kış yeniden baş göstermiştir. Şiddetli rüzgar, ani kar yağışları, soğuklar hani bahar gelmişti? Soruna sebep olur. Ancak bu dönemi bilenler bunun bahar müjdecisi olduğunu anlarlar.
Kışın sonundaki bu sert soğuklar, halk arasında bir takvim olayı gibi kabul edilse de, derin bir kültürel geçmişe dayanan bir gelenek olarak yaşatılmaktadır. Kış mevsiminin son demlerinde yaşanan bu soğuklar, tarih boyunca olduğu gibi bugün de etkisini şiddetle sürdürüyor.
